‘Wie we zijn, waar we staan en wat we doen, “de aard van het beestje”, is inmiddels een existentiële bedreiging geworden voor ons voortbestaan en dat is duidelijk overal om ons heen te zien: we vervuilen het milieu, vernietigen de biodiversiteit en veranderen het klimaat’, schrijft Flos op pagina 34 van zijn boek. En zien we kans dit te doorbreken?
Organisatorische volwassenheid
In deel 1, Mens en Organisatie, te lezen door de managementbril, introduceert Bart Flos termen als de samenwerkingsparadox en organisatorische volwassenheid. Het gaat in dit deel over veel bekende onderwerpen uit de managementliteratuur, zoals groepsontwikkeling, klaaggedrag, bedrijfscultuur, leiderschap en de barrières voor succesvolle samenwerking.
Met organisatorische volwassenheid bedoelt de auteur het vermogen van een samenwerkingsverband om zijn doelen te bereiken, zowel de ‘harde’, economische, als de ‘zachte’, ecologische en ‘mensgerichte’ doelen, zoals welzijn en geluk. Het meest volwassen stadium is dan de hoogvolwassen organisatie, de circulaire duurzame organisatie, waarin ‘soft skills’ belangrijker zijn dan ‘hard skills’.
Bestaansparadox
In deel 2, Mens en Beschaving, te lezen door de klimaatbril, gaat het over de bestaansparadox en beschavingsvolwassenheid. Onze huidige beschaving is geen lang leven beschoren als we zo door gaan met onze groei-economie en schadelijke milieu- en klimaateffecten: terwijl we weten wat we moeten doen, doen we dat niet. Een paradox van jewelste. Vooruitgang is nu geen bewust beleid, maar ‘nevenbaat’ of ‘schijnprofijt’ van het streven van grote ondernemingen en dominante staten naar economisch profijt. Eigenlijk een laagvolwassen beschaving.
In de hoogvolwassen beschaving zijn welzijn en welvaart voor iedereen op de planeet gegarandeerd voor de lange termijn. Bart Flos ziet dan economie en ecologie samenvloeien tot een nieuwe wetenschap, de neocologie of neoconomie.
In de slotparagraaf presenteert de auteur zijn ‘meest veelomvattende plan om klimaatontwrichting te keren’ en de beschavingsparadox te doorbreken. Ik las hier een soort samenvatting van allerlei bekende plannen en voornemens.
Haarscherpe beschrijvingen
Bart Flos ziet heel goed dat er ongelooflijk veel kennis en informatie is over te nemen maatregelen voor welzijnsbevordering en om klimaatproblemen te lijf te gaan. Hij geeft haarscherpe beschrijvingen en analyses van voorstellen die al jaren worden gedaan, zonder deze uit te voeren. Maar hij verklaart dit niet. Ik ervaar hem als auteur als een onverbeterlijke optimist. Hij zegt letterlijk: ‘Ik kan simpelweg nog niet aanvaarden dat we een begrensde soort zijn. Nog niet. Ik moet een poging doen hoop te bieden voor iedereen die er nog zijn schouders onder wil steken’ (pag. 316).
De auteur giet zijn betoog in de vorm van een tweespraak tussen Prof. Pels en Dhr. Luis. Pels houdt van de nuance en baseert zich op feiten en bewijs. Luis spreekt meer recht uit het hart en recht voor zijn raap. Pels is optimist en gelooft dat het nog niet te laat is, Luis meent dat de mens als soort gedoemd is ten onder te gaan. Een leuk idee om een boek zo in te richten, maar Dhr. Luis krijgt van Prof. Pels weinig kans en komt dus als luis in de pels niet uit de verf. Pels is duidelijk meer Bart Flos dan Luis. Van een evenwichtige dialoog is zo geen sprake geweest. Jammer!
Pels heeft hoop, Luis niet. Het is maar de vraag of hoop wel doet leven, zoals het gezegde luidt. Wanhoop zet misschien veel meer aan tot actie dan hoop, zoals de klimaatactivisten laten zien.
Over Teun van Aken
Dr. Teun van Aken is zelfstandig gevestigd organisatieadviseur en managementtrainer te Culemborg. Het gaat in organisaties altijd om resultaten bereiken met mensen. Dit was ook het leidmotief in zijn laatste twee publicaties. Van Aken is (co)auteur van een groot aantal artikelen en boeken.
