Thomas Erikson blijft in Omringd door leugenaars trouw aan zijn vaste concept en gebruikt de DISC-methodiek om menselijk gedrag te classificeren. Liegt een rode persoon vaker dan een blauwe? Hoe kan een gele persoon een leugen herkennen? Daarover later meer.
Eerst moet een leugen gedefinieerd worden: wat is dat precies? Is een leugentje om bestwil ook een leugen? Volgens Eriksons definitie niet: ‘Een leugen is een opzettelijk valse verklaring of een bedrieglijke handeling die bewust wordt uitgevoerd om anderen te manipuleren of te misleiden.’ Hij kiest daarmee voor een strikte definitie.
In het boek pleit Erikson ervoor om zoveel mogelijk de waarheid te spreken of anders maar niks te zeggen. Dat voorkomt vertrouwensbreuken in relaties. En hoewel liegen af te raden is, concludeert Erikson dat iedereen het doet. De één meer dan de ander.
Redenen
Hij beschrijft negen redenen waarom mensen liegen, variërend van zelfbescherming tot liegen voor financieel gewin. Daarmee maakt hij ook een bruggetje naar het DISC-model, waarin mensen worden ingedeeld op de assen introvert vs. extravert en taakgericht vs. mensgericht. Rood staat voor extravert en taakgericht, terwijl groen introvert en mensgericht is. Niemand is slechts één kleur, maar er is vaak een dominante stijl. De gevolgen van een leugen verschillen per kleur. Rode personen hechten veel waarde aan geloofwaardigheid en vertrouwen, terwijl blauwe personen vooral bang zijn hun status als specialist te verliezen.
mechanisme
Erikson beschrijft hoe je een geloofwaardige leugen opbouwt. Begrijp je dat mechanisme, dan herken je leugens sneller. Stap 1 is het bepalen van je motief. Vervolgens moet een geloofwaardige leugen een kern van waarheid bevatten en tegelijk voldoende (maar niet te veel) details hebben. Wees ook voorbereid op tegenvragen. Daarna koppelt hij dit weer aan de kleuren: gele personen liegen om bevestiging te krijgen, terwijl groene personen juist liegen om conflicten of eisen te vermijden.
ontmaskeren
Leugenaars ontmaskeren is niet eenvoudig. Lichaamstaal kan een aanwijzing zijn, maar is niet doorslaggevend. Een effectievere methode is het stellen van onverwachte vragen. Door kritisch naar antwoorden te kijken en te zoeken naar tegenstrijdigheden, kun je patronen herkennen en mogelijk een leugen ontmaskeren.
En als je eenmaal doorhebt dat iemand liegt, hoe ga je de confrontatie aan? Het draait om het begrijpen van motieven, het minimaliseren van vertrouwensschade en het creëren van duidelijkheid. Voorwaar geen eenvoudige klus!
Omringd door leugenaars is een interessant en herkenbaar boek. Mooi zijn ook de afsluitende verhalen in elk hoofdstuk waarbij Erikson een bekende leugenaar beschrijft: van de duivel tot Bill Clinton tot Bernie Madoff. De wetenschappelijke onderbouwing is wellicht discutabel, maar als praktisch handvat voor het herkennen van leugens is dit boek zeker een aanrader.
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.
