Paradoxaal coachen - 'Je komt steeds terug voor meer'

Hoewel we nu thuis zitten en elkaar niet zien, lijkt het door online vergaderingen en webinars soms wel alsof we meer contact hebben dan normaal. We zoeken naar contact, maar ook naar veilige afstand. En we raken enorm in de war van al die schijnbaar tegengestelde behoeften. Het in de tweede helft van de 20e eeuw populair geworden maakbaarheidsidee komt juist nu ernstig onder vuur: willen is helemaal niet altijd kunnen, zeker niet als de omstandigheden buiten onze invloedsfeer niet meewerken.

De auteurs beginnen hun boek met een uiteenzetting over de twee belangrijkste reactiepatronen die voorkomen in tijden van druk of verandering: aan een kant heb je hen die teruggrijpen naar oude zekerheden en zoeken naar een sterke leidersfiguur die het voortouw neemt; ertegenover staan zij die de voortdurende staat van flux omarmen en juist genieten van de eindeloze mogelijkheden die dat met zich meebrengt.

Natuurlijk verdwijnen deze houdingen niet met het wegebben van een crisis, ze zijn altijd aanwezig. In feite zijn het twee kanten van een medaille die ieder van ons in zich draagt. Alleen zijn we niet gewend die zichtbaar te maken. En juist daarover gaat Paradoxaal coachen. Bij elke hindernis die wij ervaren in ons leven, zijn er eigenlijk altijd twee stemmen die gehoord willen worden. Was dit niet zo, dan was er geen sprake van conflict: als je 100% overtuigd bent van de juiste koers, dan is het geen kwestie van coachen, maar van uitvoeren. Wanneer je een dilemma ervaart, is dat omdat er nog geen duidelijk pad voor je is.

Brughmans en Derom stellen dat een mens niet zomaar uit één ik met één wens en één vaste identiteit bestaat, maar meer uit een hele buslading vol aan ikken die allemaal andere belangen dienen. Wanneer één van die ikken te lang buiten spel staat, ga je onbalans ervaren, waaruit onvrede voort kan komen.

Met Paradoxaal coachen bieden zij licht in de duisternis, door samen met de coachee de vergeten ikken de spotlight in te roepen en uit te vinden op welke manier op het oog conflicterende belangen samengebracht kunnen worden. Vaak zal door het blootleggen en uitspreken van die belangen er al veel duidelijk worden. Hoe je dit doet, en hoe je er vervolgens zorgt dat beide kanten van de persoonlijkheid gewaardeerd worden, wordt stap voor stap beschreven.
Vergelijk dit niet met het dooddoenende ‘alles is even waar', want het is maar heel zelden dat twee behoeften exact even sterk zijn. Ook is het doel van paradoxaal coachen niet om in alle gevallen een complete integratie voor elkaar te krijgen, maar om te onderzoeken in hoeverre dat gewenst en mogelijk is. Soms volstaat het om een uitlaatklep te creëren: Wanneer je de baas bent en altijd alle beslissingen neemt, kan het heerlijk bevrijdend zijn om een sport te gaan spelen waar je juist alleen maar hoeft te volgen. En soms moet er juist wel meer overlap komen, dan kun je onderzoeken hoe je de leiding houdt, maar daarin ruimte creëert om anderen daar meer inspraak en verantwoording in te geven.

De omschrijving die zij zelf geven is de volgende: ‘Paradoxaal coachen beoogt bruggen te bouwen en houvast te geven om met dualisme [in jezelf of je omgeving] om te gaan.' Een grootse belofte in de inleiding stelt zelfs dat je met paradoxale coaching een chronische disbalans kunt tegengaan en daardoor burn-out kunt voorkomen. Ik sta daar dan nog sceptisch tegenover: kan deze methode zóveel bereiken? Ja, er wordt geclaimd dat dit niet het zoveelste stappenplan is om te volgen, en ja, we kennen allemaal enige vorm van dualisme, maar is dat genoeg om zoiets ernstigs als burn-out te vermijden?
In de volgende hoofdstukken raak ik echter steeds meer geneigd om hierin te gaan geloven. Wellicht dat iemand die al klachten ervaart niet helemaal ongeschonden uit de strijd kan komen door de eigen tweedeling in behoeften aan te pakken, maar wanneer je bij kleine dilemma's al begint kan er veel voorkomen worden.

Het mooie vind ik, dat alles wat beschreven wordt onderbouwd is met directe uitleg, of verwijst naar reeds bestaande andere bronnen. Je voelt echt dat er gedegen onderzoek is gedaan. Schema's helpen de uitgewerkte ideeën goed visualiseren, waardoor je eigenlijk niet door hebt hoe abstract deze zijn. De schrijvers hebben hun ‘eigen' hoofdstukken goed verweven met elkaar en je merkt als lezer geen tweedeling. Ook dit is een bewijs van de effectiviteit van de methode, aan het begin van het boek beschrijven zij zelf hoe ze de balans hebben gevonden.

Deze openheid en eerlijkheid kenmerkt het boek, want behalve generieke voorbeelden lees je ook persoonlijke anekdotes ter illustratie van de theorie. Het voorbeeld van ‘de verlichte despoot' vond ik met name enorm herkenbaar. In het hoofdstuk ‘verdiepende vaardigheden' wordt gesproken over de schaduwkanten en wat we daar van in ons hebben. Ivo legt uit dat hij graag schrijft over je openstellen voor andere perspectieven, maar dat hij soms denkt ‘waarom moet ik nou steeds met iedereen in gesprek? Ik heb dit onderzocht, neem van mij aan dat ik weet waar ik het over heb'. Het wordt zo ontwapenend gebracht dat ik direct toestemming van mezelf had om ook op die manier naar mijn tegengestelde patronen te kijken.

Het blijft niet bij mooie voorbeelden en duidelijke uiteenzettingen van de theorie. Ook hoe je ermee in de praktijk aan de slag kunt gaan wordt goed gefaciliteerd. Letterlijke voorbeeldzinnen en opdrachten vind je zowel in het boek, als gratis downloadbaar op de website, zonder voorwaarden of inlogcodes. Gewoon, compleet en met handleiding.

Dat beide auteurs met zeer veel passie hun werk doen, is in elke letter voelbaar. Vergelijk je dit boek met een maaltijd, dan zit elke hap zó vol met voedingstoffen, dat je je snel opgeladen en verzadigd voelt, maar steeds terug komt voor meer. Zoveel ideeën en inzichten ontstaan, dat ik dagelijks toepasmogelijkheden zag en met collega's deelde. Mocht je één boek willen lezen dit jaar om jezelf en je praktijk te verrijken, neem dan Paradoxaal coachen.

Veerle  Blajic-Kik is opleider klantcontact bij UWV. Zij geeft opleidingen aan nieuwe medewerkers in wetskennis, communicatie en systeemtrainingen. Daarnaast verzorgt zij trainingsdagen communicatie voor ervaren medewerkers door het land.