Transities naar wendbaarheid en zelforganisatie zijn vaak ingrijpende en complexe processen, schrijft Van der Molen. Een blauwdruk voor zo’n verandering bestaat dan ook niet. Van der Molen gebruikt lessen uit de natuur, en ieder hoofdstuk begint met een inspirerend praktijkverhaal. Mooi aan deze verhalen is dat ze een realistische blik bieden op wat dat ‘organisch leiderschap’ nu eigenlijk betekent. En dat dat niet altijd zonder slag of stoot gaat. Een veelzeggende quote in het verhaal van Bakker van Maanen daarover: ‘Zelfsturing klinkt aantrekkelijk, maar een nadeel ervan is dat je gaat zien waar je werkelijk staat als organisatie’. In dit verhaal is de transitie van het bedrijf, een grote ambachtelijke bakker met 800 medewerkers, direct gekoppeld aan de persoonlijke transitie van de twee broers die aan het hoofd staan van dit familiebedrijf. ‘In plaats van overal wat van te vinden en te dicteren hoe het moet, heb ik geleerd om vragen te stellen, om los te laten en te faciliteren’, aldus een van de broers.
Het boek is overzichtelijk ingedeeld in een vijftal fases geïnspireerd op de natuur: ontginnen, zaaien en kiemen, groeien, bloeien en vrucht dragen. Daarnaast beschrijft Van der Molen tien grondbeginselen. Deze beginselen (voorbeeld: er bevinden zich meer hersenen buiten je hoofd dan erbinnen. Stel vragen) baseert hij op wetenschappelijk onderzoek, ondersteund door voorbeelden uit de praktijk, hetgeen ze een waardevolle toevoeging aan de fases maakt. Ze fungeren als een soort baken in de zoektocht naar wat organisch leiderschap is, en hoe je daar vorm aan geeft.
Ieder hoofdstuk eindigt met een korte samenvatting én de vraag ‘Wat betekent dit voor jou als leidinggevende?’. Een oefening helpt je vervolgens om de theorie van het hoofdstuk meteen toe te passen op je eigen situatie. En mocht je verder de diepte in willen, dan is er nog de site met talloze columns, scans en tips.
Het is Van der Molen ernst met dit onderwerp, en over het algemeen is het dan ook een serieus boek. Om zijn uitgangspunt te verduidelijken citeert hij in het voorwoord Mary Parker Follet (Amerikaans socioloog): ‘Leiderschap gaat over het vergroten van autonomie van diegenen die geleid worden’. In zijn boek probeert Van der Molen via een breed scala aan uitgangspunten, theorie en casussen een antwoord te formuleren op de vraag hoe je als leider meer leiders kunt scheppen.
In die opzet is hij zeker geslaagd. Het is een zeer compleet overzicht geworden van klassieke theorieën vertaald naar de huidige tijd. Het boek biedt wellicht geen hele nieuwe inzichten, maar door de compleetheid, de mix van ‘harde’ theorie en ‘zachte’ uitgangspunten (haast poëtisch is nummer 8: ‘je kunt mensen tevoorschijn luisteren. Wees stil) is het een waardevol naslagwerk dat veel mensen zal inspireren. Mooi ook hoe hij in het laatste hoofdstuk de cirkel op een luchtige manier weer rond maakt. Hij voert zijn eigen, vaak gebruikte metafoor van de boom nog eens op en stelt de (retorische) vraag: ‘word je een boom of blijf je een eikel?’.
Al met al is dit een waardevolle aanvulling op de reeds bestaande managementliteratuur over leiderschap. De theoretische onderbouwing geeft het voldoende diepgang, de talloze praktijkverhalen houden het zeer lezenswaardig. Daarnaast is het ook nog eens prachtig en origineel vormgegeven. Kortom, De kracht van organisch leiderschap heeft alles in zich om een nieuwe klassieker te worden.
Over Sylvie van der Haar
Sylvie van der Haar is trainer/coach en verzorgt workshops, met o.a. managementboeken als inspiratiebron. Ze is verbonden aan De tweede viool.
