‘Wat ik nodig heb, zijn kaders!’ De deelneemster van mijn training riep het bijna uit. Terwijl haar leidinggevende dacht haar het best te dienen door haar vooral veel vrijheid te geven, wilde zij juist weten binnen welke grenzen die vrijheid lag. Wat wordt er precies van mij verlangd? Wat zijn mijn taken? Welke bevoegdheden heb ik wel én heb ik niet?
Wanneer ik deelnemers van mijn trainingen Dienend Leiderschap vraag wat zij onder ‘dienend leiderschap’ verstaan, hoor ik steevast opmerkingen als ‘Je medewerker faciliteren’, ‘Er voor de ander zijn’, ‘Een luisterend oor bieden.’ Natuurlijk allemaal waar! Maar dienend leiderschap bestaat niet alleen uit het woord ‘dienen’, ‘leiden’ is net zo'n belangrijk element. Richting geven dus, aansturen, en ja, duidelijke kaders bieden.
Ego
In hun boek Leidinggeven met en zonder ego gaan Paul van Schaik, Alfred Schmidt en Dennis Stout op hetzelfde thema in, zonder het overigens dienend leiderschap te noemen. De auteurs spreken over het wel of niet inzetten van je ego. ‘Als je leiding neemt en de richting voor een groep bepaalt, werk je met je ego. Zonder ego werk je dienstbaar samen vanuit een helder besef van je eigen toegevoegde waarde.’ Waarbij zij ego beschrijven als 'het samenstel van waarden, overtuigingen en opvattingen die je hebt ontwikkeld om te verhouden tot je omgeving'.
Competentie
Over de rol van de leidinggevende laten de auteurs geen misverstand bestaan: ‘Leidinggevenden hebben een enorme invloed op het resultaat en plezier van hun teams, afdelingen en de totale organisatie.’ Treurig zijn in dit verband de resultaten uit een onderzoek dat de auteurs aanhalen waaruit blijkt dat slechts de helft van alle medewerkers de eigen leidinggevende competent vindt. ‘Als het team de leidinggevende incompetent vindt, blijven de prestaties van het team ver achter.’ Zaak volgens de auteurs daarom een juiste balans te vinden tussen directief zijn en het team juist loslaten door een dialoog tussen de teamleden aan te moedigen. Zelf pak ik dit in mijn trainingen op door leidinggevenden te leren het situationeel leiderschapsmodel in praktijk te brengen.
Ik deel ook hun zorgen over leidinggevenden die zich vooral druk maken over hun spreadsheets en veel minder over de vraag of medewerkers op een gezonde manier de door hen geformuleerde spreadsheetdoelen kunnen behalen. ‘Het is van belang dat leidinggevenden niet alleen aandacht geven aan wát er moet gebeuren, maar ook aan hóe die resultaten tot stand komen.’
Acht stappen
Van Schaik, Schmidt en Stout beschrijven acht stappen om een betere leidinggevende te worden. Waarbij ik direct moet zeggen dat het hier niet om een gemakkelijke succesformule gaat, maar om stappen waarbij de leidinggevende flink met zichzelf aan de slag moet. De eerste vier stappen vragen van de leidinggevende dat hij allereerst leiding kan geven aan zichzelf. ‘Om leiding te kunnen geven aan jezelf, heb je inzicht nodig in je eigen ego zoals dat op dit moment in elkaar zit. [...] Effectieve leidinggevenden weten wanneer hun ego opspéélt en laten zich daar bewust niet door leiden.’ En ja, dit is gemakkelijker gezegd en geschreven dan gedaan.
Gezonde relaties
Wanneer de leidinggevende – tot op zekere hoogte – zichzelf heeft leren kennen, kunnen gezonde relaties met anderen worden aangegaan (stap 5). De laatste stappen gaan vervolgens over het bieden van een veilige en uitdagende context om zowel als individu als team je werk in te kunnen doen en een duidelijke structuur te bieden waarin medewerkers kunnen leren en presteren.
Terug naar de deelneemster van mijn training. Haar roep om kaders gaat – bewust of onbewust – veel verder. Waar zij behoefte aan heeft, is een leidinggevende die door voldoende zelfkennis én duidelijke sturing kan én durft te geven én zowel haar werkplezier als prestaties prioriteit wil geven. Leidinggeven met en zonder ego kan haar leidinggevende daar ongetwijfeld bij helpen.
Over Henk Jan Kamsteeg
Henk Jan Kamsteeg is eigenaar van het trainingsbureau Proistamenos. Hij geeft trainingen en keynotes op het gebied van o.a. dienend leiderschap, inclusief leiderschap en storytelling. Daarnaast is hij auteur van diverse boeken zoals Dienend leiderschap, De kracht van het compliment en Spreken met passie; de kracht van storytelling, Inclusief leiderschap en Op weg naar een vitale organisatie