Kahneman begint met een beschrijving van een tweeledige benadering van oordelen en keuzen. Systeem 1 werkt automatisch en snel, met weinig of geen inspanning en zonder gevoel van controle. Systeem 2 omvat bewuste aandacht voor de mentale inspanningen die worden verricht en wordt vaak gekoppeld aan de subjectieve ervaring van handelingsvermogen, keuze en concentratie.
Kahneman reikt hiermee een taal aan voor het denken en spreken over mentale processen. Vervolgens geeft hij een actuele beschrijving van het onderzoek naar heuristieken (ezelsbruggetjes om informatie te vinden) en biases (systematische fouten) en waarom het zo moeilijk is statistisch te denken. Associatief, metaforisch en causaal denken is gemakkelijk voor ons, maar statistiek vereist dat wij over veel verschillende dingen tegelijk nadenken, en dat kan Systeem 1 niet.
Dan volgt een deel over een raadselachtige beperking van ons denkvermogen. Wij hebben een enorm vertrouwen in wat we denken te weten, maar tegelijkertijd zijn wij niet bij machte om de volle omvang van onze onwetendheid en onze onzekerheid over de wereld waarin wij leven te erkennen.
Daarna gaat Kahneman in op de aard van menselijke keuzeprocessen. Hij plaatst grote vraagtekens bij de veronderstelling dat economisch handelen rationeel is, wat de geldende invalshoek is in de standaardeconomie. In het laatste deel van het boek beschrijft hij recent onderzoek dat onderscheid maakt tussen de twee zelven: het ervarende zelf en het terugblikkende zelf, die niet dezelfde interesses hebben. In de bijlage van het boek zijn twee artikelen van Kahneman en Tversky opgenomen die bepalend zijn geweest in de ontwikkeling van hun denken.
'Ons feilbare denken' is zonder meer een meesterwerk. Niet alleen vanwege alle inhoudelijke inzichten die Kahneman tijdens zijn levenswerk opdeed, maar vooral ook door de manier waarop hij die inhoud presenteert. Het boek is toegankelijk opgezet en geschreven in helder taalgebruik. Als lezer denk je af en toe dat je bezig bent in een roman in plaats van met een psychologisch topdocument. De sociaal-psychologische inzichten zijn onmisbaar voor communicatieprofessionals die hun vak serieus nemen.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
