Het roer omgooien, is dat niet typisch iets voor mensen die twintig of 25 jaar werkervaring hebben?
Vergis je niet, ik word regelmatig door mensen van dertig of 35 jaar benaderd met het verzoek om advies. Zelf kreeg ik na mijn veertigste de kriebels en heb ik uiteindelijk vlak voor mijn vijftigste het besluit genomen om ontslag te nemen bij de bank waar ik toen werkte. Jongere generaties zijn daar grappig genoeg veel eerder mee bezig. Vandaar dat ik in mijn boek ook aandacht besteed aan Generation Y. Maar uiteindelijk is het een individuele beslissing. Vaak krijg ik te maken met mensen die belangrijke, zichtbare functies hebben, in zowel de politiek als het bedrijfsleven. Mensen waarvan je zegt: die heeft echt een mooie baan. Waarom zou je een andere weg inslaan? Maar we kennen hun drijfveren niet. Daar probeer ik in dit boek aan te appelleren. Dat is wat ik uiteindelijk het leukste vind aan mijn werk: mensen te helpen bij het structureren van hun gedachten en ze te laten bedenken: goh, dat vind ik ook leuk om te doen, ik kan misschien wel meer dan ik denk.
Een functie elders is een cadeautje dat je moet uitpakken, schrijft u in uw boek. In het geval van Pieter Omtzigt leek het een gedwongen stap te worden. Mikt u op beide groepen, mensen die vrijwillig of gedwongen een nieuwe stap moeten zetten?
Zeker. Denk aan mensen van wie het contract na vier jaar niet wordt verlengd, of aan politici. Zij zijn gedwongen op zoek te gaan naar iets nieuws. Maar ook dat kan een cadeautje zijn. Je kunt jezelf een reset gunnen. Wat zou je in de volgende fase van je leven willen doen? Het kan nooit kwaad daar periodiek stil bij te staan. Als je succesvol bent, loop je het risico dat je blijft doorhobbelen en later pas bedenkt dat je op een bepaald moment in het verleden toch even stil had moeten staan bij de ontwikkeling van je carrière. In mijn praktijk maak ik regelmatig mee dat mensen zich afvragen waarom ze niet veel eerder een rustmoment hebben ingelast, om eens goed na te denken over de koers die zij varen. Het is echt leuk om mee te maken dat mensen andere kanten van zichzelf leren kennen.
U bent niet alleen loopbaanbegeleider, u bent ook ervaringsdeskundige. Waarom heeft u begin 2008 besloten uw baan bij de ING Bank op te zeggen?
Daar zijn drie redenen voor, of eigenlijk zelfs vier. Als ik een beetje jok, zeg ik dat ik de financiële crisis heb zien aankomen. Dat is natuurlijk niet helemaal waar; ik had wel aanwijzingen, maar ik wist ook niet dat het zo’n grote klap zou worden. De eerste reden is dat ik helemaal niet bewust voor het vak van bankier had gekozen. Ik had er ooit, vlak na mijn studie, stage gelopen en toen mocht ik blijven. Het was 1983, er heerste grote werkloosheid, dus ik was blij met een baan. De tweede reden is dat ik er in 2008 dus al 25 jaar zat. Ik zat redelijk hoog in de boom, hoger dan ik ooit had verwacht. En toen dacht ik: ik zit eigenlijk in een suboptimaal kwadrant. Ik ben verder dan de 80-20-regel. En de derde reden was dat ik de ontwikkelingen in het bankvak helemaal niet leuk vond. De bonussen, waar ik een verklaard tegenstander van ben, waren helemaal in zwang gekomen. Die hebben in mijn optiek veel kapot gemaakt. Ik zag in dat vak kortom geen toekomst meer voor mezelf, dus ben ik op zoek gegaan naar iets anders.
Het is opmerkelijk dat u ook uw studiekeuze niet zelf heeft gemaakt. U wilde geschiedenis gaan doen, uw moeder haalde u over rechten en politicologie te gaan doen. De dingen overkwamen u.
Ja, maar dat geldt niet alleen voor mij. Ik vraag mensen die bij mij aankloppen altijd hun carrière te beschrijven en het woord toeval komt vaak terug. Terwijl die keuzes natuurlijk helemaal niet toevallig zijn. Je maakt die keuze uiteindelijk zelf. Ik vond het wel logisch wat mijn moeder zei en later was ik gewoon blij dat ik een baan had. Veel studiegenoten waren namelijk werkloos. En vervolgens hield de bank mij steeds weer een worstje voor. Dan mocht ik voor een paar jaar naar Londen, en daarvóór had ik al mijn MBA mogen doen, en zo verder. Tot ik op een gegeven moment stilstond bij de vraag wie hier nu eigenlijk de regie in handen had. Het is leuk als mensen je waarderen, maar je moet ook intrinsiek gemotiveerd zijn.
Hoe neemt u mensen aan de hand? Wat is het traject dat u volgt?
De eerste stap die ik altijd zet, is rapport opbouwen met iemand. Ik probeer een helder beeld te krijgen van degene die tegenover mij zit. Iedereen is anders, dat is het leuke van wat ik doe.
Iedereen brengt een ander verhaal met zich mee. Dat laat ik ze vertellen, vanaf hun jeugd, langs hun carrière tot het moment dat ze tegenover mij zitten. Ik laat ze praten over de dingen waar ze trots op zijn, hoe ze op dit moment in het leven staan, hoe ze naar hun eigen well-being kijken. Hoe zit hun sociale leven in elkaar? Hoe zit hun familie in elkaar? Wat is de work-life balance? Zo’n gesprek duurt wel even, dat gaat niet in een kwartiertje. En vervolgens probeer ik ze te verleiden hun verbeelding te laten spreken. Waar worden ze blij van? Wat zouden ze willen doen als er geen beperkingen waren? Zulke vragen helpen mensen op een frisse manier naar hun leven te kijken, ook als ze te maken hebben met een trauma van hun vorige werk. Een sabbatical kan daarbij helpen.
En dan komt het moment dat je bepaalt of ze in staat zijn vooruit te kijken. Veel mensen die bij mij komen zijn moe, sommigen hebben een halve burn-out, zeker ook politici, die een belangrijk deel van mijn klantenkring vormen. Die hebben er vaak stevig van langs gehad op sociale media, die zijn dood- en doodmoe. Die hebben echt wel even tijd nodig om hun zelfbeeld weer op orde te krijgen. Pas als dat op orde is, en ze opnieuw fit for fight zijn, kun je de vraag stellen wat ze ooit nog eens zouden willen doen. Welk doel, welke sector, welke missie vinden ze interessant? Wat is de rol die zij zichzelf zien spelen? Waar krijg je energie van? Dan kan je hun fantasie gaan stimuleren, met behulp van bepaalde vragenlijsten en testen die ik soms gebruik. Vanaf dat moment duurt het meestal nog een paar maanden voordat deze mensen een nieuwe plek hebben gevonden.
Waar draait het om? Geld, status, werkgeluk? Zelfbeeld?
Dat is heel verschillend, dat is echt een onderwerp waar ik met mensen over praat. Zelfs als ik voor een groep sta, is er nooit overeenstemming over de kernvraag. Het gaat uiteindelijk om de intrinsieke motivatie, over energie. Niets is erger dan werk waarvoor je niet intrinsiek gemotiveerd bent. Ik moet er zelf niet aan denken, maar sommige mensen worden gemotiveerd door geld. Het maakt ze niet uit of het vervelend werk is, ze krijgen energie als ze goed verdienen. Een goede vriend van mij is tandarts, hij vindt het heerlijk om aan gebitten te knutselen. Ik zou er niet aan moeten denken om altijd weer boven die monden gebogen te staan. Maar hij is enorm gemotiveerd om dat te doen, dat is dus heel persoonlijk.
Zelf bent u de pensioengerechtigde leeftijd genaderd. Waarom nog dit boek? Vanwege het pensioengat?
Nee, zeker niet. Laat mij maar lekker tot mijn 72e doorgaan. Ik heb in het tweede deel van mijn carrière ontzettend veel leuke dingen meegemaakt: ik ben adviseur geweest van Johan Cruijff, ik heb als toezichthouder van ITA met Ivo van Hove gewerkt, maar ik heb ook gewerkt met allerlei andere mensen van wie het buitengewoon spannend was om hun drijfveren te ontdekken en ze op een nieuw spoor te zetten. Ik merk dat ik er door mijn leeftijd en mijn levenservaring steeds beter in word. Toen Op naar een functie elders verscheen, mijn tweede boek na Eigen baas uit 2017, heb ik mijn omgeving verteld dat dit deel 2 van een trilogie is. Weet je, ik heb er veel te veel plezier in mensen te begeleiden en ze te helpen een positieve ervaring te maken van de zoektocht naar een functie elders. Ik probeer mensen mee te geven dat uit een negatieve mindset nog nooit iets positiefs is ontstaan. Als dat lukt, haal ik daar echt voldoening uit. Dus nee, ik ga voorlopig niet stoppen.
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
