We zijn te zelfverzekerd. We denken te snel dat we het wel weten en kunnen. Vraag maar eens aan een groep mensen om een schatting te maken van het aantal knikkers in een pot. En zeg dan dat ze bij hun schatting een marge mogen aanhouden en dat die marge zo breed mag zijn dat ze voor 99% zeker zijn dat het werkelijke aantal knikkers tussen het minimum en maximum in ligt. Wat zal blijken? Het aantal schattingen dat buiten deze marges ligt zal veel hoger zijn dan 1%.
Dezelfde overschatting van onze kennis zien we terug bij voorspellingen. De beursgoeroes, de bedrijfsgoeroes, de weervoorspellers, politieke analisten etc. doen als deskundigen voorspellingen, zijn professioneel genoeg om daar marges bij in te bouwen, maar toch komt de werkelijkheid vaker buiten de marges uit dan zij geneigd zijn te denken. Vraag automobilisten maar eens of zij van mening zijn of zij boven- of ondergemiddelde chauffeurs zijn. Veel meer dan 50% zal zichzelf als bovengemiddeld kwalificeren, wat statistisch problematisch is. We overschatten onze kennis. Wij zijn te zeker van onze kennis. We zouden bescheidener moeten zijn.
Dit fenomeen verklaart veel. Onder meer waarom wij zo veel initiatieven durven te nemen, ondanks het feit dat zo veel initiatieven roemloos ten onder gaan. Zo veel would be schrijvers die aan de roman beginnen die de wereld zal veranderen. Zo veel horecaondernemers die met verve een nieuw restaurant openen, in de zekerheid dat zij snel richting Michelin-ster zullen gaan. Zowel de schrijvers als de ondernemers zullen zich vergissen, op een enkeling na natuurlijk. Naast deze doeners zijn er natuurlijk ook de mensen die zeker menen te weten dat het niets wordt als zij een boek zouden schrijven of een restaurant zouden openen. Zij zitten er in hun pessimisme ook naast.
Wat de pessimisten dus delen met de optimisten, is dat zij zich net zo vaak vergissen. Maar er is ook een verschil. Van de pessimisten merkt de samenleving nauwelijks iets. Ze doen namelijk niets. Maar de optimisten daarentegen blijven niet onopgemerkt. Zij ondernemen namelijk dingen. Dingen die veelal zullen stranden.
De remedie tegen deze zelfoverschatting ligt voor de hand. We zijn als individuen te optimistisch over onze kennis en onze vermogens om te voorspellen en te handelen. Maar, en dat is het goede nieuws, we zijn niet systematisch te optimistisch of juist te pessimistisch in onze voorspellingen. En daar zit het handvat voor de oplossing van dit probleem. Organiseer groepen en vraag alle leden van de groep om een voorspelling te doen. Weliswaar zal ieder individu te zeker zijn over zijn voorspelling, maar het gemiddelde zal redelijk goed zijn. Individuen mogen er dan vaker dan zij zelf denken naast zitten, grote groepen zien het juist vaak goed. Dit verschijnsel staat bekend als The Wisdom of Crowds. Het gelijknamige boek van James Surowiecki opent met een anekdote over de 19e eeuwse statisticus Francis Galton. Hij was getuige van een festiviteit op een markt. Bezoekers van de markt werden uitgedaagd om het gewicht van een tentoongestelde koe te schatten. Wat bleek? Het gemiddelde van de schattingen lag veel dichter in de buurt van het feitelijke gewicht van de koe dan de schatting van de meeste individuen. En nog sterker: de gemiddelde schatting was beter dan de schatting van iedere zogenaamde expert!
Waarom is deze zo voor de hand liggende oplossing geen gemeengoed? Ook het antwoord hierop ligt weer voor de hand. We doen dit niet omdat we iedere keer weer opnieuw onze eigen vermogens om de schatting te maken of de voorspelling te doen, overschatten. We kennen te weinig twijfels om de groep in te schakelen. En laat ik wel zijn: ook de schrijver van dit stukje was weer zo zeker over het hier gestelde dat hij het niet aan een groep heeft voorgelegd. Hardleers zijn we allemaal!¶
Don’ts:
· Vertrouw niet te veel op je eigen inschatting.
· Vaar niet blind op de inschatting van een enkele expert.
Do’s:
· Bouw ruimere marges in bij je schattingen dan je geneigd bent te doen.
· Organiseer groepen en hecht waarde aan het gemiddelde standpunt van de leden van de groep.
Over Ernst ten Heuvelhof
Ernst ten Heuvelhof is hoogleraar bestuurskunde aan de faculteit Techniek, Bestuur en Management van de Technische Universiteit Delft en aan de faculteit der Sociale Wetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
