Peter Paul Kleinlooh (1972) is historicus en achterkleinzoon van architect Carel Bögeholtz. Tijdens zijn uitgebreid archiefonderzoek ontwierp hij, aan de hand van diverse bronnen, een database met 1000 Amsterdamse lutheranen (prosopografische methode) die hij gebruikte voor zijn onderzoek en boek.
Meer over Peter Paul KleinloohBouwen voor Luther
De emancipatie van de Amsterdamse Lutheranen in de 19e eeuw
Paperback Nederlands 2023 9789464563511Samenvatting
In 1600 trokken gevluchte Antwerpse lutheranen in een schuilkerk aan het Spui in Amsterdam. Ze werden gedoogd door het calvinistische stadsbestuur, maar niet erkend. Dat veranderde in de loop van de 19e eeuw, nadat de vrijheid van godsdienst werd ingesteld.
De in Amsterdam geboren architect, aannemer en makelaar Carel Bögeholtz speelde een voorname rol in dit emancipatieproces. Onder invloed van het Luthers Genootschap, waar Bögeholtz een belangrijke positie bekleedde, ontworstelden de geloofsgenoten zich aan hun onderschikte positie ten opzichte van de hervormden.
Ze bouwden scholen, jeugdverenigingen en lieten een eigen vakbond oprichten. De lutheranen opereerden niet langer in de schaduw, maar kregen aanzien en werden zichtbaar in het stadsbeeld.
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
Inleiding 13
Gedeelde lutherse denkkaders en een vastomlijnde groepsidentiteit –
Carel Frederik Bögeholtz – Lutherse identiteit en emancipatie –De
anderen – Tijdsafbakening, bepalende gebeurtenissen en bronnen –
Duizend lutheranen
1 Lutherse identiteit in de tweede helft
van de negentiende eeuw 19
Oorsprong van hun identiteit – Gelovigen in Amsterdam– Lutherse
geschiedschrijving – Lutheranen en hervormden –Rolmodellen –
Gemeenschappelijkheid – Conflicten – Loyaal aan Nederland of
Duitsland? – Het Luthers Genootschap – Een nieuwe generatie en jonge
beloftes – Onze plek naast de ander
2 Geografie, netwerk, macht en politiek 37
Paleizen of krotten? – Lutherse suikerbakkers –Lutherse middenstand –
Carel Bögeholtz – Een eigen school – Een vliegwiel – Getrouwd en een
eerste opdracht – Tweerijkenleer van Luther –De lutherse diaconie –
Bouwen voor Luther 5 | Elgraphic - Vlaardingen 06-06-24 08:53
Lutheranen in de Amsterdamse gemeenteraad –Op wie zou Christus
stemmen?– Het socialisme wil het christendom afschaffen
3 Bouwen voor Luther 56
Gebouwen voor Luther – Luthers architect –Hoeeen lutherse kerk
behoort te zijn –Wereldopdracht – Een zwaan of een ster? – Vanuit
stedenbouwkundig oogpunt interessant en het behouden waard
4 De lutherse gemeenschap 65
Het luthers gezinsleven –Wees Getrouw– Oprichting van de
Nederlandse Lutherse Jongelingen Bond–Waar is mennoubang voor? –
Kerst bij Carel – Vermaak en verheffing –Roddelen, typisch luthers? –
Lutherse weeskinderen – Lutherse hofjes – Gebrekkig bouwen–Weer
een duistere ziekte
5 Nationalisme als vehikel van emancipatie 83
Oranje –Emmaen de invloed van lutheranen op Noordeinde en
Soestdijk –De inhuldiging van Wilhelmina – Carels erehaag –Meedoen
met herdenken – Amsterdamse geschiedenis – Fanatisme bij de Tweede
Boerenoorlog – Meejuichen, collecteren of protesteren?
6 Emancipatie van de lutherse vrouw 95
Gelijkberechtiging op sociaal, cultureel en maatschappelijk gebied –De
kransverenigingen –Worstelen met vrouwenemancipatie –
Vrouwenkiesrecht – Dienstdoende diaconessen – Jongedochters en
jongemannen – Tamelijk vooruitstrevend
7 Bouwen of staken? 104
Drankgebruik of misbruik? – Lutheranen enhun visie op de sociale
kwestie – Een eigen lutherse vakbond – Wie heeft de lutherse arbeider
eigenlijk wat gevraagd? – Bögeholtz is een onmogelijke – Onbetrouwbaar
– Wij zijn broeders! – Veel was in Amsterdam geleden en gestreden –
Andere lutheranen in de vakbeweging – Wij laten ons niet knechten! –
‘Waardige zonen van het dierbare vaderland’ – Afbrokkelende loyaliteit
Bouwen voor Luther 6 | Elgraphic - Vlaardingen 06-06-24 08:53
8 Dalend luthers elan 121
Vijftig jaar Luthers Genootschap –Dedomineekwam alleen daar ‘waar
hij goed werd onthaald’ – Belangstelling van de kerk wekt belangstelling
voor de kerk – Politieke en maatschappelijke invloed – Is het
poldermodel luthers? – Lutherse lichtpuntjes – Zendingsdag: een
netwerkdag voor lutheranen – Alweer een opdracht misgelopen – ‘Schrijf
het den heer Bögeholtz maar flink!’ – Nagenoeg failliet én weer vader –
Misschien ga ik in dezen te ver? – Een zenuwachtig geslacht – Sola fide
Epiloog 139
Ze stonden 1-0 achter – Homogeniteit verdwenen? – Carel Bögeholtz en
familie
Dankwoord 143
Noten 147
Bronnen en literatuur 187
Personenregister 203
Rubrieken
- Advisering
- Algemeen management
- Coaching en trainen
- Communicatie en media
- Economie
- Financieel management
- Inkoop en logistiek
- Internet en social media
- IT-management / ICT
- Juridisch
- Leiderschap
- Marketing
- Mens en maatschappij
- Non-profit
- Ondernemen
- Organisatiekunde
- Personal finance
- Personeelsmanagement
- Persoonlijke effectiviteit
- Projectmanagement
- Psychologie
- Reclame en verkoop
- Strategisch management
- Verandermanagement
- Werk en loopbaan