Groepsdynamiek is een interessant fenomeen: waarom beïnvloeden mensen elkaar in groepen? Wat is de zwijgende meerderheid? En de luide minderheid? Waarom is de eerste die begint te spreken vaak bepalend voor de mening van een groep?
Frustraties
In het boek Wat gebeurt hier nu eigenlijk? beschrijft Bas van Kesteren het proces van groepsdynamiek. De ondertitel is: ‘je kunt het alleen veranderen als je het ziet’. Dat is natuurlijk een waarheid als een koe, zonder een goede analyse kun je geen veranderingen doorvoeren. Daarom begint hij in het eerste hoofdstuk gelijk met de grootste frustraties in groepsdynamiek. Hij noemt het ‘Aaargh! De frusterende herkenning’. Ook de andere hoofdstukken hebben bijzondere naamgeving.
Krachtenvelden
Het groepsproces wordt beïnvloed door diverse krachtenvelden, deze worden in het eerste hoofdstuk uitgewerkt. Doel ervan is dat de lezer deze krachtenvelden kan herkennen, dit gaat van weerstand en beïnvloeding tot ‘ja zeggen en nee doen’ en ‘zo doen we het hier’. Deze zijn allemaal goed uitgelegd en zeker herkenbaar in de dagelijkse praktijk! Met name de vele soorten weerstand die in het boek worden toegelicht waren voor mij een eye-opener. Ik wist niet dat we zoveel soorten (9!) weerstand hadden. Overigens zijn ze allemaal herkenbaar en komen ze in de praktijk zeker voor!
Backward Thinking
De belemmering voor goede groepsdynamiek is vaak Backward Thinking, deelnemers zijn te veel gericht op het verleden, dat heeft zijn effect in het heden. We moeten juist toe naar Forward Thinking, gericht op de toekomst. Hoe we problemen nu oplossen is vaak gericht op de individuele deelnemer, maar daar los je een belemmerende groepsdynamiek niet mee op. Dus niet meer samen vlotten bouwen, vers bloed in de groep of iedereen geforceerd bij de groep houden.
Groepsdraagvlak
Voordat Van Kesteren ingaat op de oplossingen voor een belemmerende groepsdynamiek, legt hij in hoofdstuk 2 ‘Huh? De basis van groepsgedrag’ het waarom van groepsgedrag uit. Aan de hand van frameworks laat hij zien dat iedereen op zijn eigen manier naar de werkelijkheid kijkt en ook alleen ziet waar de focus op gericht is. Verder gaat hij in op normen, echokamers en de luide en stille meerderheid dan wel minderheid. Vaak krijgt in een groep de luide minderheid de aandacht, terwijl de meerderheid zich stilhoudt. Draagvlak is ook zo’n hedendaagse term, deze wordt in het boek ontleed en toch wel voorzien van kanttekeningen. We willen vaak alleen draagvlak voor ons idee, zoals de schrijver het noemt ‘Ik leg op-draagvlak’. Groepsdraagvlak is de enige goede soort, maar dat is vaak geen draagvlak maar samen de krachten bundelen. Interessant hoe deze dynamieken werken!
Forward Thinking
Het hoofdstuk ‘Oooh de zoektocht naar oplossingen’ bevat de Forward Thinking methode. Deze methode is erop gericht om valkuilen van groepsgedrag te omzeilen en te streven naar optimale en succesvolle groepsdynamiek. Ze bestaat uit drie poorten die in de juiste volgorde moeten worden doorlopen om het beste resultaat te bereiken:
- Continue bewustzijn van de groep: het blijvend bewustzijn van met welke groep je te maken hebt en welke belemmeringen voor een goede groepsdynamiek aanwezig zijn. Daarvoor moet je interactiepatronen observeren, normen in de groep ontdekken en relevantie en urgentie toetsen in de groep.
- Openstaan voor jouw individuele leerproces in de groep: deelnemers moeten alert zijn op eigen valkuilen uit Backward Thinking en anderen willen helpen bij hun valkuilen. Oftewel, deelnemers moeten willen veranderen en willen streven naar optimale groepsdynamiek. En deelnemers die niet mee willen of kunnen moeten ofwel geholpen worden ofwel verwijderd worden uit de groep.
- Benutten van de collectieve intelligentie van de groep. Deze collectieve intelligentie kan vergroot worden door de groep naar buiten te sturen om inzichten van buitenaf op te doen en door ideeën te laten stapelen. Daarbij wordt met behulp van een goede groepsdynamiek, waarbij iedereen kan inbrengen en openstaat voor de ideeën van een ander, de ideeënstroom op gang gebracht.
Balans
Daarna is het de kunst om de groep in balans te houden, ook daar gaat een oefening in het laatste hoofdstuk ‘Tadaa, 10 oefeningen voor groepen’ over. Dit hoofdstuk bevat oefeningen die je kunt doen met een groep om in de Forward Thinking-modus te komen. Deze oefeningen zijn gekoppeld aan de drie poorten zoals in het voorgaande hoofdstuk zijn besproken.
Al met al is Wat gebeurt hier nu eigenlijk? een goed leesbaar boek met concrete verbeterpunten voor groepsdynamiek. Het geeft inzichten om belemmerende groepsdynamiek te herkennen en concrete oefeningen om de groepsdynamiek te verbeteren. Zeer goed te gebruiken als je het idee hebt dat de groep waarin je deelneemt niet optimaal functioneert!
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.
