strong>We kennen allemaal wel iemand die een ziekte en lijdensproces mee heeft gemaakt waar we niet mee zouden willen ruilen. Sterker nog als wij zouden weten dat ons dat te wachten staat, zouden we wellicht helemaal niet hebben gekozen voor de talloze ziekenhuisritjes, behandelingen, operaties of chemokuren. Precies dat is waar het boek Sterfelijk Zijn over gaat. Atul Gawande betoogt dat de gezondheidszorg beter en goedkoper kan als specialisten het gesprek met patiënten anders voeren. Iets dat mij als spreker en trainer in de zorg de wenkbrauwen deed fronzen, maar Atul stelde me niet teleur.
Het is alweer een jaar terug dat een collega me de tip gaf het boek 'Sterfelijk zijn' te lezen. Eigenlijk had deze het boek ‘Being Mortal’ aanbevolen, de Engelse variant en toen ik de vertaling tegenkwam hoefde ik niet lang na te denken, want naast de persoonlijke aanbeveling die ik kreeg, zijn ook de Engelse recensies en aanbevelingen lovend. En zo kwam de Nederlandse versie ‘Sterfelijk zijn’ op mijn nachtkastje terecht.
Atul Gawande schrijft vanuit zijn perspectief als chirurg en is zodoende vaak bij het levenseinde van mensen betrokken. Wat hem opvalt is dat er over het onderwerp sterven bijna niet te praten valt omdat het zo pijnlijk is. Mensen willen niet overlijden en vermijden net als hun artsen het gesprek daarover liever. Volgens Atul is dat problematisch want doordat dit gesprek niet gevoerd wordt, wordt keer op keer de verkeerde keuze gemaakt. De gevolgen zijn niet mis:
· Een lange lijdensweg met talloze ziekenhuisbezoeken, onderzoeken, operaties, uiteenlopende behandelingen en een slopende laatste fase waarmee het leven kunstmatig verlengd wordt en een uiteindelijk overlijden waarbij de focus op overleven ten koste gaat van de kwaliteit van leven
· Een trauma voor familieleden die dit meemaken
· De zorgkosten - hoewel een zeer een gevoelig onderwerp - zijn enorm
Atul Gawande weet de vinger op de zeker plek te leggen en wijst een aantal oorzaken aan. Deze worden telkens toegelicht en voorzien van mooie, aangrijpende, grote en kleinere voorbeelden. Het wordt heel persoonlijk doordat Atul de ziekte van zijn vader door het boek telkens gebruikt als voorbeeld. Daarbij laat hij naast zijn professionele reactie ook zijn strijd zien als ‘zoon’ die het aftakelen van zijn vader van dichtbij meemaakt.
Hoewel de zorg in de VS op heel wat gebieden anders is georganiseerd dan in Nederland zijn de voorbeelden heel herkenbaar. Atul Gawande schrijft boeiend en ook betogend. Hij is niet bang om zijn mening te geven en de oproep te doen om ons stelsel te veranderen. Waarbij hij laat zien dat het een taak is om het gezondheidsstelsel zo te ontwerpen dat het mensen daadwerkelijk helpt om te bereiken wat aan het einde van hun leven het belangrijkst voor ze is.
Afsluitend schrijft Atul Gawande over de opvatting van onze taak in de geneeskunde. Want zoals Machteld Huber aangeeft dat gezondheid meer is dan het ontbreken van ziekte geeft Atul aan dat de taak van de geneeskunde groter is. Niet alleen om te zorgen voor gezondheid en overleving, maar om welzijn mogelijk te maken. Zorgen dat mensen reden hebben om te willen leven - niet alleen als je oud wordt of als het leven moeilijk wordt - maar heel je leven lang. Atul sluit af met een aantal wezenlijke vragen die telkens hetzelfde zijn en elke keer gesteld moeten worden. Want sterfelijk zijn is beseffen dat het leven eindig is, maar ook het gesprek voeren over hoe je oud wilt worden. Als juist dat gesprek gevoerd wordt, neemt de kans op een waardig en fijn afscheid toe. Een boodschap die ik vanaf menig podium graag herhaal. Kortom een aanrader en wat mij betreft verplichte kost voor zorgverleners, ondersteuners, politici en beleidsmakers.
