Het is misschien een open deur, maar alle professionals die in het sociaal domein werken – de zogeheten sociaal professionals – zouden zich moeten bekommeren om de sociale veiligheid van de mensen voor wie en met wie ze werken. Dat betekent dat (aankomende) sociaal professionals moeten weten wat ze kunnen doen (en moeten laten) om in te staan voor sociale veiligheid. In de praktijk valt dat nog niet mee.
Signaleren en handelen
Als sociaal professionals een omgeving willen creëren waarin mensen zich veilig voelen – of het nu kinderen, jongeren, volwassenen of ouderen zijn – dan zullen ze die mensen moeten beschermen tegen ongewenst en grensoverschrijdend gedrag. En dat vraagt heel specifieke kennis en kunde. Ten eerste over het kunnen signaleren: sociaal professionals moeten in de gaten hebben wanneer de sociale veiligheid in het geding is, en ze moeten een scherp oog hebben voor (potentiële) bedreigingen van de sociale veiligheid. Ze moeten dus signalen van sociale onveiligheid en grensoverschrijdend gedrag kunnen herkennen. Een tweede, niet minder belangrijk aspect is dat ze op grond van die signalen gericht moeten kunnen handelen.
Weten is nog geen doen
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Het nastreven van sociale veiligheid is namelijk geen eenvoudige taak. Het signaleren is al lastig: sociale veiligheid kan op veel verschillende manieren worden bedreigd, en grensoverschrijdend gedrag kent vele (al dan niet subtiele) vormen, soms in de vorm van microagressie – kleine grapjes en opmerkingen die er ogenschijnlijk niet toe doen. Dat soort grapjes is niet voor iedereen altijd even herkenbaar als grensoverschrijdend gedrag.
En adequaat handelen gaat ook niet vanzelf: handelingsverlegenheid zit nog weleens in de weg – weten is nog geen doen – en sommige intuïtief gekozen handelingen zijn niet professioneel, niet goed gekozen en hebben niet het gewenste effect. Professionals moeten weten wat werkt.
Sociale veiligheid in het sociaal domein
Vandaar Sociale veiligheid in het sociaal domein, een boek waarin het gaat over signaleren en handelen bij sociale onveiligheid. Het is geschreven voor professionals in het sociaal domein, en vooral voor studenten die worden opgeleid om in dat sociaal domein te gaan werken – via sociale studies, gezondheidsstudies, pabo- en lerarenopleidingen of sportstudies.
In zeven hoofdstukken worden lezers meegenomen langs verschillende theoretische en praktische aspecten van sociale (on)veiligheid, waarin aandacht is voor signalen en het signaleren van sociale onveiligheid, en voor handelen bij sociale onveiligheid. Het algemeen inleidende hoofdstuk over sociale veiligheid zet de toon. Er is aandacht voor (het signaleren van) grensoverschrijdend gedrag, voor handelingsverlegenheid uiteraard, en het sluit af met een paragraaf over handelingsbereidheid en de professionele moed die nodig is om te handelen. Dat is precies waar het uiteindelijk over moet gaan als het over sociale veiligheid gaat. En dat is waar dit boek over gaat: wat kunnen sociaal professionals doen om sociale veiligheid te garanderen of te verbeteren?
handelingsperspectieven
De zes hoofdstukken na het inleidende hoofdstuk leveren theoretische inzichten en praktische handelingsperspectieven. Elk hoofdstuk biedt zicht op een specifiek vraagstuk, en op het adequate professionele handelen met betrekking tot dat vraagstuk. Er komen heel diverse en toch aan elkaar gerelateerde onderwerpen aan de orde: pesten (hoofdstuk 2), huiselijk geweld (hoofdstuk 3), kindermishandeling (hoofdstuk 4), seksueel grensoverschrijdend gedrag (hoofdstuk 5), racisme (in hoofdstuk 6: Discriminatie, diversiteit en inclusie) en grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer (hoofdstuk 7).
Food for thought
Sociale veiligheid in het sociaal domein is geschreven en opgemaakt als studieboek, met een overzichtelijke lay-out en met sleuteltermen in de kantlijn. Elk hoofdstuk sluit af met een puntsgewijze samenvatting en met verwerkingsopdrachten die aanzetten tot nadenken over het juiste professionele handelen. Inzichten kunnen direct worden toegepast op casussen.
Gesprekken over deze onderwerpen kunnen ongemakkelijk zijn, zeker als er al sociale onveiligheid gesignaleerd is. Het beste is daarom om het gesprek daarover te beginnen in een veilige omgeving. Sociale veiligheid in het sociaal domein biedt handvatten, food for thought en meer dan voldoende aanknopingspunten voor dat gesprek.