Het klinkt zo makkelijk: bewoners betrekken bij programma’s, plannen en projecten. De praktijk is een stuk weerbarstiger. Dan heb je zo je best gedaan en kun je weinig tot niets met de opbrengst van het participatieproces. Inwoners teleurgesteld en jij ook. In de dagelijkse praktijk zien we professionals in het publieke domein hiermee worstelen.
Omgevingswet en participatie
De Omgevingswet die per 1 januari 2024 in werking treedt maakt participatie veel minder vrijblijvend en soms zelfs verplicht. Maar hoe richt je een participatieproces in dat goed genoeg is? Daar zoekt iedereen naar, want de Omgevingswet laat participatie vormvrij.
Participatie is niet nieuw, maar door de Omgevingswet veranderen wel de rollen en verantwoordelijkheden. Zo is de initiatiefnemer verantwoordelijk voor de participatie, dus moeten projectontwikkelaars, woningcorporaties en bedrijven zelf hiermee aan de slag. En moet het bevoegd gezag daarna beoordelen of de participatie voldoende is om een besluit te kunnen nemen.
goede voorbereiding is het halve werk
We zien het vaak gebeuren bij participatieprocessen: er wordt meteen een leuke werkvorm gekozen en hup, aan de slag ermee. Wij raden aan om eerst na te denken, een stapje terug te doen. Wat is het doel van het participatieproces? Hoeveel ruimte voor participatie is er eigenlijk? Wie willen we betrekken? Wanneer in het proces kan dit het beste? En pas daarna volgt de keuze van een werkvorm. Een die bijdraagt aan het beoogde resultaat. Zo kom je tot een effectiever proces én een beter resultaat.
Om het de lezers makkelijker te maken kunnen ze via een QR-code een format voor een participatieplan downloaden.
De uitdagingen
Een gedegen participatieplan op papier zetten is voor ons de eerste stap. En dan komt de uitvoering. Waar je te maken kan krijgen met polarisatie, weerstand, (gebrek aan) draagvlak en discussies over representativiteit. In ons boek hebben we een hoofdstuk opgenomen dat volledig gaat over deze uitdagingen. Met praktische tips, dat is wat je nodig hebt als je er middenin zit en je afvraagt: ‘Help, hoe ga ik hier nu mee om?’ Het antwoord op deze vraag verschilt natuurlijk per situatie. De sleutel tot beter contact zit ‘m vaak in oprechte interesse in de ander door te luisteren. Dus weg achter het bureau en naar buiten.
Actuele thema’s
Energietransitie, huisvesting van asielzoekers en het landelijk gebied. Het zijn actuele thema’s waarbij bewonersparticipatie wordt ingezet. Maar ook in de openbare ruimte, bij infrastructurele projecten, gebiedsontwikkeling en lange termijn visies wordt er volop participatief gewerkt. In ons boek hebben we voor deze thema’s vakgenoten gevraagd naar hun ervaringen hiermee. Dat is ook participatie: samenwerkend tot een beter resultaat komen. We doen dat niet alleen in ons dagelijks werk, maar dus ook in het boek.
En nu aan de slag!
Participatie leer je het beste in de praktijk, door te doen en lef te hebben. Het handboek biedt alle basiskennis die je nodig hebt en de handvatten voor de uitvoering in de praktijk. Voor de echte die-hards is er een apart gedeelte met verdieping over juridische kaders, maatschappelijke ontwikkelingen en participatiemodellen en -methodes.
Zorg ervoor dat het Handboek bewonersparticipatie binnen handbereik op je bureau ligt.
Over Saskia Fokkema
Saskia Fokkema (auteur 'Handboek bewonersparticipatie') is een participatie-expert met jarenlange praktijkervaring. Ze is trainer bij Participatiecursus en strategisch adviseur, spreker en dagvoorzitter bij ParticipatieKracht. Het is haar missie om overheden beter te laten samenwerken met inwoners. Resultaatgericht én met plezier.
Over Suzanne Swart-Beekhuis
Suzanne Swart-Beekhuis (auteur 'Handboek bewonersparticipatie') is opgeleid als planoloog en heeft zich gespecialiseerd in bewoners- en overheidsparticipatie. Inmiddels heeft zij ruim 25 jaar ervaring in de publieke en private sector.
Ze is trainer bij Participatiecursus en senior participatie adviseur, spreker en gespreksleider bij ParticipatieKracht.
