‘Succes heeft alles te maken met het opdoen van ervaringen en daar van te leren’

De titel van uw boek, slaat die ook op u zelf?

Mijn stelling is dat succes alles te maken heeft met de behoefte om alsmaar nieuwe ervaringen op te blijven doen en het vermogen om daarvan te leren. Ton Boot, de basketballcoach, is inmiddels 67 en die is ook nog steeds elke dag bezig met het spel van winnen en verliezen, met proberen te begrijpen hoe dat werkt. Als je hem vraagt hoe hij dat opbrengt, zegt hij: ‘Je hersenen stoppen niet op je 65ste.’ En Guus Hiddink zei eens tegen me: ‘Als je ophoudt met twijfelen houd je ook op met denken.’ Prachtige uitspraken, waar ik veel in herken.

Toen u na de Olympische Spelen van 2000 stopte met volleybal, vroeg de NRC u naar uw plannen voor de toekomst. U zei toen: een boek schrijven, leren buikspreken, en bier brouwen. Het boek ligt inmiddels in de winkel. Wat is er van die andere twee voornemens terechtgekomen?

Het mooie is: als je zo uitspreekt dat je jezelf wilt blijven ontwikkelen, dan krijg je ook meteen allerlei reacties van mensen die je daarbij willen helpen. Dankzij de tips die ik kreeg over bier brouwen heb ik uiteindelijk met eigenhandig duizend liter geproduceerd. Maar het mooiste was dat buikspreken. Toen ik daarmee bezig was kreeg ik van Henk Kraaijenhof, de atletiekcoach, zo’n pop. Hoe kom jij daar nou aan, vroeg ik? Bleek dat hij hem had gezien op een ziekenhuisbeurs in Duitsland. Ze worden gebruikt bij kinderen met kanker - die vertellen daar alles aan. Wist je dat hun grootste angst niet is dat ze dood gaan maar dat hun ouders daar verdriet van hebben? Wat ik maar bedoel te zeggen: als je jezelf blijft ontwikkelen en als je anderen blijft vertellen waar je mee bezig bent, dan blijf je ook ontdekken.

In uw jonge jaren was u een succesvol sporter. Hoe bent u van daaruit coach geworden?

Ik ben op mijn zestiende gaan volleyballen, nadat ik eerst een aantal jaren had gevoetbald. Als speler had ik mijn beperkingen, maar met doorzettingsvermogen kom je ook een heel eind. Zo heb ik de eredivisie gehaald. Vanaf dag een heb ik ook trainingen gegeven. Als je een natuurtalent bent weet helemaal niet hoe je al die speciale dingen doet, dan doet je ze gewoon. Dan kun je dat ook niet uitleggen aan een ander. Ik wel, want ik had het zelf allemaal heel bewust moeten leren. Toen ik al twintig jaar op die manier werkte vroeg iemand me waarom ik eigenlijk coach was geworden. Daar had ík nou weer geen woorden voor. Mijn eerste reactie was: om te winnen. Ja, zei hij, maar als je verliest dan ga je gewoon door. Daar zat hem dus niet in. Vervolgens: dat ik het zo leuk vond om met mensen om te gaan. Ja, dat is gewoon dat je plezier hebt in dat sociale gebeuren, daar hoef je geen coach voor te worden. Uiteindelijk bedacht ik anderen coachte om mezelf te ontwikkelen, als persoon. Dat was mijn drijfveer en dat is het nog steeds. Je moet mij niet hebben om op de winkel te passen, wel om de boel aan de praat te krijgen.

Maar nu bent u directeur algemene zaken bij AZ, dat klinkt toch wel heel beheersmatig.

Toch is het dat niet, tenminste niet bij deze club. Er gebeurt ontzettend veel bij AZ. Ik praat elke week met directeur voetbalzaken Marcel Brands en trainer Louis van Gaal over alles wat de club aangaat. Het is een heel dynamische functie. Vergeet niet dat ik naast mijn werk als sportcoach altijd een tweede baan nodig heb gehad om van te leven. Dat is altijd een volwaardige tweede lijn geweest in mijn leven. Ik deed verkeer, stedenbouw, milieu - bij verschillende overheden. Daardoor kan ik ook meedenken over de organisatie van de club, een klankbord zijn.

Uw boek gaat over presteren, over altijd onder weg zijn naar succes, over de leermomenten die je tegenkomt, over hoe je die benut.

Winnen is leuk maar wat dan? Ik vergelijk het graag met wat ik het ‘verjaardagsgevoel’ noem. Toen ik een klein mannetje was kon ik me ontzettend verheugen op mijn verjaardag. Hoe zou het zijn, wie zouden er komen, wat voor cadeautjes zou ik krijgen. Dat bracht een prettig soort spanning met zich mee, heel intens. De dag zelf was ook nog leuk - maar de volgende ochtend dacht ik steevast: was dat het nou? Met volleybal niet anders. Je haalt de landstitel, je wordt Europees kampioen, en dat was het dan. Tijd voor wat nieuws. De opwinding op de weg er naar toe is eigenlijk leuker dan het gebeuren zelf. Die spanning, dat altijd onderweg blijven - dát moet je in stand zien te houden in je leven.

Dat klinkt bijna spiritueel, alsof de weg het doel is.

Dat is het ook.

Uw boek heet De lerende winnaar, maar als het om de weg gaat zou het dus net zo goed ‘De lerende verliezer’ kunnen zijn.

Resultaten - soms haal je ze wel en soms haal je ze niet. Als je ze niet haalt, maak je ook heel veel mee. Vorig seizoen ging bij AZ eigenlijk alles fout wat er fout kon gaan. We eindigden als elfde. Voor iemand die alleen maar wil winnen is dat dramatisch. Maar voor een lerende winnaar is dat bijna het walhalla. Als je wat wilt leren is de tijd goed besteed. Nu staan we bovenaan, en moeten we zorgen dat we daar ook weer van leren.

U bent nu 51, u heeft heel veel bereikt zowel in het management als in de sport - wat blijft er nog te wensen over?

Als sportcoach heb ik op dit moment geen doel. Daar ben ik twintig jaar mee bezig geweest en op dat vlak heb ik alles wel een keer mee gemaakt. Nu heb ik me helemaal in AZ vastgebeten en wil ik me daarin verder ontwikkelen. Dát doel - van die persoonlijke ontwikkeling - dat blijft. Alles wat ik daarin tegenkom, is oké. Ik heb net een cursus ballonvouwen gedaan, poppetjes maken van luchtballonnen. Zit je voor 50 euro een dag op een industrieterrein in Purmerend, samen met allemaal dames uit de Bijlmer die dat doen om vervolgens een jaar lang verjaardagsfeestjes af te lopen en daar de boel op te leuken. De lol is om daar mee aan de praat te komen, de verhalen daar achter te horen. De aanleiding doet er eigenlijk niet zo veel toe. Het gaat om het verjaardagsgevoel. Dat wil ik vasthouden.