Bloed, zweet, maar samen

1 Samenwerken voor een betere wereld 14
1.1 Een minuscuul virus 15
1.2 Ieder voor zich of allen voor ons samen? 16
1.3 Een boek over samenwerking gericht op duurzaamheid en maatschappelijkheid 21
1.4 Opzet en structuur van dit boek 24
Kernboodschappen uit de inleiding 25

2 De verkwanseling van onze samenleving en onze planeet 26
2.1 Planeet B 27
2.2 Een avond in New York 29
2.3 De onderneming centraal 33
2.4 Verandering door schaalvergroting 36
2.5 Ondernemen voor een betere wereld 39
2.6 De maatschappelijke onderneming 41
2.7 Tot slot 44
Kernboodschappen uit dit hoofdstuk 46

3 Partnerschappen voor maatschappelijke verandering 47
3.1 Inleiding 48
3.2 Het maatschappelijk partnerschap 51
3.3 Vormen van partnerschappen 55
3.3.1 Het enkelvoudige partnerschap 57
3.3.2 Het meervoudige partnerschap 61
3.4 Hoe komen partnerschappen tot stand? 62
3.4.1 Een systematische en planmatige ontwikkelingsroute 62
3.4.2 Partnerschapsontwikkeling van onderaf 64
3.5 Waarop moet je letten bij samenwerking? 66
3.5.1 Actoren 67
3.5.2 Motivatie 68
3.5.3 Doel 69
3.5.4 Vorm 72
3.5.5 Middelen 73
3.5.6 Activiteiten 74
3.5.7 Realisatie 75
3.6 De overname als bijzondere vorm van samenwerking 75
3.7 Voor- en nadelen van partnerschappen 78
Kernboodschappen uit dit hoofdstuk 80

4 Enkelvoudige samenwerking 82
4.1 Zonder samenwerking geen circulariteit 83
4.1.1 Niaga en de geboorte van een circulair tapijt 83
4.1.2 Een joint venture 85
4.1.3 Een integratieve samenwerking 87
4.2 Wat is een enkelvoudige samenwerking gericht op een duurzamere samenleving? 88
4.3 Een magneet met twee zijden 92
4.3.1 Aantrekkende polen 94
4.3.2 Just do it 102
4.3.3 Afstotende polen 105
4.3.3 Aantrekken, verslappen, afstoten: het ploverbird partnerschap 107
4.4 De fusie als een bijzondere vorm van samenwerking 110
Kernboodschappen uit dit hoofdstuk 117

5 Meervoudige samenwerking 119
5.1 Zonder verleden geen toekomst 120
5.2 Een rivier met rechten 121
5.3 De meervoudige samenwerking 123
5.4 Wat is een systemische verandering? 126
5.5 Ashoka en het streven naar systeemverandering 129
5.6 Van transactiegericht en integratief samenwerken naar transformatie 132
5.6.1 De deelnemers in meervoudige samenwerking en de gedragsverandering van de partners 133
5.6.2 Samenwerking tussen verschillende domeinen of sectoren 136
5.6.3 Het maatschappelijke belang met het oog op systeemverandering 138
5.6.4 De complexiteit van de verandering 140
5.6.5 Schaal en reikwijdte van de verandering 142
5.7 De ontwikkeling van een meervoudige samenwerking 146
5.7.1 Het ontstaan van de maatschappelijke onderneming 146
5.7.2 Het ontstaan van een samenwerking 148
5.7.3 Van samenwerking naar samen optrekken en verankering 150
Kernboodschappen uit dit hoofdstuk 151

6 Samenwerken om de wereld te voeden 153
Een gastbijdrage van dsm co-ceo Dimitri de Vreeze

7 Conclusies en reflectie 157
7.1 Coöperatieve geesten 158
7.2 Samenwerken voor duurzaamheid: een nadere analyse 162
7.3 Een eenvoudige hand-out 174
7.4 Tot slot 175

8 Reflectie van drie samenwerkende auteurs 178
8.1 Erlijn Sie 179
8.2 Wouter Scheepens 180
8.3 Harry Hummels 183

Referenties 185
Over de auteurs 191
Noten 193