Macht en politiek in besluitvorming

Voorwoord 10

Deel I: Politiseren en reguleren: een verkenning 17
Inleiding deel I 18
1. Macht en communicatie 19
1.1 Macht als invloedsmiddel 19
1.2 Communicatie als invloedsmiddel 21

2 Invloed op en in interactie 28
2.1 Invloed uitoefenen 28
2.2 Meer of minder doordacht invloed uitoefenen 30
2.3 Interactieniveaus 31
2.4 Gereguleerde interactie en gereguleerde macht 33
2.5 Gepolitiseerde interactie en gepolitiseerde macht 35
2.6 Bespreekbaarheid van interactie en macht 37

3 Politisering in enkele organisaties, een verkenning 40
3.1 Inleiding 40
3.2 Politisering bij de Belastingdienst 40
3.3 Politisering in een aantal scholen 44
3.4 Politisering in de bankwereld 50
3.5 Reflectie 54

4 Politisering en macht binnen gemeenten 55
4.1 Een onderzoek naar gemeenten 55
4.2 De gemeente als organisatie met legitimiteit als bestaansvoorwaarde 56
4.3 Het machtsspel per verandertraject 57
4.4 Het grote veranderspel
4.5 Hoe wordt politisering ervaren 59
4.6 Hoe verspreid is politisering? 62
4.7 Een positiekeuze 64

5 Eilandvorming tegen politisering 67
5.1 Inleiding 68
5.2 Regulering versterken en politisering voorkomen 68
5.3 Politisering bestrijden 73
5.4 Eilandvorming 77

6 Afronding 79
6.1 De doelen nader omschreven 79
6.2 Enkele vergelijkingen 79
7. De boodschap van deel I: bestrijd gepolitiseerde en versterk gereguleerde interactie 82

Deel II: Besluitvorming organiseren 85
Inleiding deel II 86
8. Besluitvorming en politisering 87
8.1 Besluitvormingsprocessen 87
8.2 Doordachtheid van besluitvorming 87
8.3 Bespreekbaarheid van besluitvorming 91
8.4 De kwaliteit van besluitvorming en de invloed van politisering 91

9. Een besluitvormingsmodel 95
9.1 Een model voor het individueel uitoefenen van invloed 95
9.2 Het model 96
9.3 Het besluitvormingsmodel als middel om besluitvorming te organiseren 98

10. Meer en minder gestandaardiseerde besluitvorming 104
10.1 Inleiding 104
10.2 Alledaagse besluitvorming 104
10.3 Gestandaardiseerde besluitvorming 107
10.4 Geplande besluitvorming 111
10.5 Planmatigheid als nieuw keuzemoment 113

11. Inhoud en proces 116
11.1 Inleiding 116
11.2 Open communiceren over besluitvorming 116
11.3 Lastige MR-leden 118
11.4 Strategisch en open communiceren over besluitvorming en macht 119

12. Kiezen tussen inhoud en proces 122
12.1 Inleiding 122
12.2 Omgaan met data science 122
12.3 Een nieuw keuzemoment 125

13. Inhouds- en procesgerichte besluitvorming 128
13.1 Inleiding 128
13.2 Professionals in verzet: de uitgangssituatie 128
13.3 Besluitvorming bespreekbaar maken via een gedeeld probleem 129
13.4 Inhouds- en procesgerichte besluitvorming 131
13.5 Verduren van politisering 133
13.6 Reflectie 135

14. Politisering als team verduren 136
14.1 Inleiding 136
14.2 Professionals in passieve verdediging 136
14.3 Actieve professionals 140
14.4 Inhoud, proces en machtsstructuur 142

15. Politisering verduren als individuele speler 145
15.1 Besluitvorming organiseren zonder beslismacht 145
15.2 Invloed uitoefenen onder gepolitiseerde verhoudingen 147
15.3 Reflectie 149

16. Politisering opheffen en vertrouwen herstellen 151
16.1 Opnieuw beginnen als menselijke mogelijkheid 151
16.2 Op zoek naar een methodiek voor het opheffen van politisering 155
16.3 Naar een lokale besluitvormingsmethodiek: de basis 156
16.4 Naar een lokale besluitvormingsmethodiek: uitwerking 157
17. De boodschap van deel II: Bestrijd gepolitiseerde en versterk gereguleerde besluitvorming 162

Deel III: Bestuurlijke verantwoordelijkheid voor besluitvorming: het belang van besluitvormingsbeleid 165
Inleiding deel III 166
18. Een ondoelmatige delegatie van beslismacht 169
18.1 Inleiding 169
18.2 Agile en Scrum werken 169
18.3 Bestuurlijke besluitvorming, van ondoordacht naar gepolitiseerd 171
18.4 Politisering in een matrixorganisatie 176
18.5 Reflectie 178

19. Een doordachte en doelmatige delegatie van beslismacht 180
19.1 Op zoek naar machtsevenwicht 180
19.2 Een programma dat naar tevredenheid verliep 180
19.3 Een scheiding van machten 183
19.4 De bestuurlijke coalitie 186
19.5 De macht van de coalitie 187
19.6 De macht van het programmabestuur 189
19.7 Reflectie 190

20. Een problematische delegatie van beslisruimte 193
20.1 Inleiding 193
20.2 Een hogeschool die zelfsturing oplegt 194
20.3 Zelfsturing en politisering 197
20.4 Van een zuivering naar nieuwe mogelijkheden 199
20.5 Reflectie 200

21. Rijnlands delegeren van beslisruimte 201
21.1 Inleiding 201
21.2 Het verdelen van beslisruimte 202
21.3 Gereguleerde besluitvorming 205
21.4 Beslisruimte en politisering 207
21.5 Beslismacht in de teams: horizontaal macht delegeren 207
21.6 Een doordachte herdelegatie van macht 210
21.7 Verantwoorden en open communicatie 213
21.8 Reflectie 217

22. Good Governance, bestuurders en macht 218
22.1 Inleiding 218
22.2 Richting geven aan de organisatie 219
22.3 Inrichten van de organisatie 220
22.4 Verantwoording afleggen en meer 224
22.5 Reflectie 226

23. De boodschap van deel III: ontwikkel besluitvormingsbeleid 227

Nawoord 229
Literatuurlijst 231