Nederlands internationaal personen- en familierecht

VOORWOORD V
AFKORTINGEN XIX

1 KERNBEGRIPPEN 1
Th.M. de Boer/F. Ibili
1 Kort begrip van het internationaal privaatrecht 1
2 De bronnen van het IPR 4
2.1 Samenloop van verdragen en/of verordeningen 5
2.2 Het toepassingsgebied van verdragen en verordeningen 7
3 De conflictenrechtelijke methode 9
3.1 De verwijzingsmethode 9
3.2 De structuur van verwijzingsregels 10
3.3 Aanknopingsbeginselen 12
4 Internationaal procesrecht 15
4.1 Beginselen van internationaal bevoegdheidsrecht 16
4.2 De rolverdeling tussen rechter en partijen in internationale gevallen 18
5 Nationaliteit en domicilie 21
5.1 Woonplaats en gewone verblijfplaats 21
5.2 Nationaliteit 22
5.2.1 Staatlozen 24
5.2.2 Vluchtelingen 24
5.2.3 Onderdanen van een staat met een meervoudig rechtsstelsel 25
5.2.4 Meervoudige nationaliteit 26

2 ALGEMENE LEERSTUKKEN 29
Th.M. de Boer/L. Strikwerda
1 Indeling van de algemene leerstukken 29
2 Algemene leerstukken met betrekking tot de aanwijzing van
de verwijzingscategorie 30
2.1 Kwalificatie in het algemeen 30
2.2 Kwalificatie: procesrecht 31
2.3 Kwalificatie: bewijs 32
2.4 Kwalificatie: verjaring en verval 33
2.5 Kwalificatie: vormkwesties 33
X Inhoudsopgave
3 Algemene leerstukken met betrekking tot de
werkingsomvang van het als toepasselijk aangewezen recht 35
3.1 Renvoi 35
3.2 De voorvraag 36
4 Excepties en correcties 37
4.1 Voorrangsregels 38
4.2 Openbare orde 40
4.3 Algemene betrokkenheidsexceptie 43
4.4 De fait-accompli-exceptie 45
4.5 Aanpassing 46

3 MINDERJARIGHEID, HANDELINGSBEKWAAMHEID, MEERDERJARIGENBESCHERMING, NAMENRECHT 49
F. Ibili/J.G. Knot
1 Inleiding 49
2 Minderjarigheid en handelingsbekwaamheid 49
2.1 Internationale bevoegdheid 50
2.2 Toepasselijk recht 51
3 Meerderjarigenbescherming 53
3.1 Grensoverschrijdende gevallen 56
3.2 Meerderjarigenbescherming volgens het Haags Verdrag bescherming volwassenen 2000 57
3.2.1 Internationale bevoegdheid 58
3.2.2 Toepasselijk recht 59
3.2.3 Erkenning en tenuitvoerlegging 60
3.2.4 Internationale samenwerking 61
3.3 Meerderjarigenbescherming volgens het Nederlandse commune recht 61
3.3.1 Internationale bevoegdheid 61
4 Namenrecht 65
4.1 Geslachtsnaam en voornamen van vreemdelingen 66
4.2 Geslachtsnaam en voornamen van Nederlanders 69
4.3 Geen rechtskeuzemogelijkheid 70
4.4 Latere vermelding van de naam volgens het andere nationale recht 71
4.5 Verandering van nationaliteit 71
4.6 Erkenning van in het buitenland vastgestelde of gewijzigde geslachtsnamen en voornamen 71

4 AFSTAMMING 75
L. Strikwerda
1 Inleiding 75
2 Toepasselijk recht 76
2.1 Inleiding 76
2.2 Familierechtelijke betrekkingen door geboorte 78
2.2.1 Gehuwde moeder/geregistreerd partner 78
2.2.2 Ongehuwde moeder 80
2.3 Ontkenning van het ouderschap 80
2.3.1 Gerechtelijke ontkenning 80
2.3.2 Buitengerechtelijke ontkenning 82
2.4 Familierechtelijke betrekkingen door erkenning of gerechtelijke vaststelling van het ouderschap 83
2.4.1 Erkenning van het ouderschap 83
2.4.2 Vernietiging van de erkenning 84
2.4.3 Gerechtelijke vaststelling van het ouderschap 85
2.5 Familierechtelijke betrekkingen door wettiging 87
2.6 De inhoud van familierechtelijke betrekkingen uit hoofde van afstamming 88
3 Internationale bevoegdheid 88
3.1 Inleiding 88
3.2 Wettelijke regeling 89
3.3 Het Belgisch-Nederlands Executieverdrag 1925 90
4 Erkenning van buitenlandse rechterlijke beslissingen 91
4.1 Inleiding 91
4.2 Erkenningsvoorwaarden 92
5 Erkenning van in het buitenland tot stand gekomen rechtsfeiten of rechtshandelingen 94
5.1 Rechtsfeiten of rechtshandelingen die zijn neergelegd in een akte 94
5.2 Rechtsfeiten en rechtshandelingen die niet zijn neergelegd in een akte 97

5 HUWELIJK, PERSOONLIJKE BETREKKINGEN TUSSEN ECHTGENOTEN, HUWELIJKSVERMOGENSRECHT 99
M.H. ten Wolde
1 Huwelijk 99
1.1 Algemeen 99
1.2 Huwelijksbevoegdheid en bevoegdheid ambtenaar burgerlijke stand 100
1.3 Huwelijksvoltrekking 101
1.4 Erkenning van in het buitenland voltrokken huwelijken 102
1.5 Overgangsrecht 103
1.6 De geldigheid van het huwelijk als voorvraag 104
2 Persoonlijke betrekkingen tussen echtgenoten 104
2.1 De (persoonlijke) rechtsbetrekkingen tussen echtgenoten tot
29 januari 105
2.2 De (persoonlijke) rechtsbetrekkingen tussen echtgenoten vanaf 29 januari 2019 111
3 Huwelijksvermogensrecht 113
3.1 Algemeen 113
3.2 Conflictregelkalender 113
3.3 Het Haags Huwelijksgevolgenverdrag 1905 115
3.3.1 Materieel en formeel toepassingsgebied 115
3.3.2 Toepasselijk recht 116
3.4 De commune verwijzingsregels in de periode van 23 augustus 1977 tot 1 september 1992 117
3.4.1 Ontwikkeling van het commune internationaal huwelijksvermogensrecht 117
3.4.2 De conflictregel in het Chelouche/Van Leer-arrest: correcties en excepties 118
3.4.3 Nadere analyse van de Chelouche/Van Leer-ladder 120
3.4.4 Huwelijksvermogensregimes met huwelijkse voorwaarden bij aanvang huwelijk 123
3.4.5 Het maken of wijzigen van huwelijkse voorwaarden staande huwelijk 124
3.4.6 Rechtskeuze staande huwelijk 124
3.4.7 Derdenbescherming en publicatie 124
3.5 Het Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 125
3.5.1 Inleiding 125
3.5.2 Het toepassingsgebied van het verdrag 126
3.5.3 De verdragsregeling algemeen 127
3.5.4 Rechtskeuzebevoegdheid 127
3.5.5 De objectieve verwijzingsregel 129
3.5.6 Veranderlijkheid van het objectief toepasselijke recht 133
3.5.7 Het maken van huwelijkse voorwaarden bij het aangaan van het huwelijk 134
3.5.8 Het maken of wijzigen van huwelijkse voorwaarden staande huwelijk 136
3.5.9 Rechtskeuze staande huwelijk 136
3.5.10 Derdenbescherming en publicatie 136
3.5.11 Verrekening of vergoeding van door ‘Näherberechtigung’ geleden nadeel 137
3.5.12 Pensioenverevening 138
3.5.13 Het opengestelde huwelijk 138
3.6 De Verordening huwelijksvermogensstelsels 139
3.6.1 Het formele en materiële toepassingsgebied van de conflictregels 140
3.6.2 De grondslagen en beginselen van het stelsel van verwijzingsregels 141
3.6.3 Rechtskeuzebevoegdheid 141
3.6.4 Huwelijkse voorwaarden 145
3.6.5 Rechtsgevolgen ten aanzien van derden 146
3.6.6 Het toepasselijke recht bij gebreke van een rechtskeuze 147
3.6.7 Toepassingsgebied van het toepasselijke recht 149
3.7 Rechtsmacht 150
3.8 Erkenning en tenuitvoerlegging 154

6 ONTBINDING VAN HET HUWELIJK 155
A.E. Oderkerk
1 Bevoegdheid van de Nederlandse recht 155
1.1 Bronnen 155
1.2 Verordening Brussel II-ter 156
1.2.1 Materieel, formeel en temporeel toepassingsgebied 156
1.2.2 De bevoegdheidsregeling 158
1.3 Het commune bevoegdheidsrecht: art. 1-14 Rv 162
2 Toepasselijk recht 163
2.1 Bron 163
2.2 De hoofdregel van art. 10:56 lid 1: Nederlands recht is van toepassing 164
2.3 Art. 10:56 lid 2: rechtskeuze 164
3 Erkenning van buiten het Koninkrijk tot stand gekomen huwelijksontbindingen 166
3.1 Bronnen 166
3.2 Verordening Brussel II-ter 167
3.2.1 Materieel, formeel en temporeel toepassingsgebied 167
3.2.2 De erkenningsregeling 168
3.2.3 Art. 10:57-59 BW 171

7 OUDERLIJKE VERANTWOORDELIJKHEID, KINDERBESCHERMING, KINDERONTVOERING 173
Th.M. de Boer/F. Ibili
1 Algemeen 173
1.1 Het begrip ‘ouderlijke verantwoordelijkheid’ 174
1.2 Bronnen 175
1.3 Samenloop 176
2 Bevoegdheid 179
2.1 Bevoegdheid op grond van de Verordening Brussel II-ter 179
2.1.1 De hoofdregel: art. 7 180
2.1.2 Wijziging van het omgangsrecht: art. 8 181
2.1.3 Bevoegdheid na kinderontvoering: art. 9 182
2.1.4 Prorogatie: art. 10 183
2.1.5 Onbekende gewone verblijfplaats, vluchtelingenkinderen: art. 11 186
2.1.6 Voorlopige en bewarende maatregelen: art. 15 187
2.2 Bevoegdheid op grond van het Haags Kinderbeschermingsverdrag 1996 188
2.2.1 De hoofdregel: art. 5 189
2.2.2 Bevoegdheid na kinderontvoering: art. 7 190
2.2.3 Prorogatie: art. 10 191
2.2.4 Spoedeisende en voorlopige maatregelen: art. 11 en 12 192
2.3 Bevoegdheid op grond van het commune internationaal bevoegdheidsrecht: art. 4, 5 en 9 Rv 192
2.4 Litispendentie: art. 13 HKV 1996 en art. 20 lid 2 Brussel II-ter 195
2.5 Verwijzing naar een forum conveniens: art. 8 en 9 HKV
1996 en art. 12 en 13 Brussel II-ter 197
2.5.1 Verwijzing volgens het HKV 1996 198
2.5.2 Verwijzing volgens de Verordening Brussel II-ter 199
3 Toepasselijk recht 201
3.1 Uitgangspunt: kwesties van ouderlijke verantwoordelijkheid worden beheerst door de lex fori 201
3.2 Uitzondering: toepassing van buitenlands recht in het belang van het kind (art. 15 lid 2) 202
3.3 Uitzondering: toepassing van het woonplaatsrecht op ex-lege-verhoudingen (art. 16) 203
4 Erkenning en tenuitvoerlegging 204
4.1 Erkenning en tenuitvoerlegging op grond van de Verordening Brussel II-ter 205
4.2 Erkenning en tenuitvoerlegging op grond van het HKV 1996 207
4.3 Erkenning en tenuitvoerlegging op grond van het commune IPR 207
5 Kinderontvoering 209
5.1 Procedure 211
5.2 Weigeringsgronden 212
6 Internationale samenwerking 214
6.1 Samenwerking op grond van het HKOV 215
6.2 Samenwerking op grond van de Verordening Brussel II-ter en het HKV 1996 215

8 ALIMENTATIE 219
L.Th.L.G. Pellis
1 Inleiding 219
1.1 Opzet van dit hoofdstuk 219
1.2 Plan van behandeling 219
2 Globale bronneninventarisatie 220
2.1 Boek 10 BW 220
2.2 De Alimentatieverordening/de Uitvoeringswet internationale inning levensonderhoud 221
2.3 Het Haags Alimentatieverdrag 2007/de Uitvoeringswet internationale inning levensonderhoud 222
2.4 Het Haags Alimentatieprotocol 2007 223
2.5 Het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) 223
3 Enkele samenloopkwesties 224
3.1 De Alimentatieverordening/het Haags Alimentatieverdrag 2007 224
3.2 Het Haags Alimentatieprotocol 2007/het Haags Alimentatieverdrag 1973 225
3.3 Varia 226
4 Rechtsmacht of internationale bevoegdheid 226
4.1 De Alimentatieverordening – algemeen 226
4.2 Het materiële toepassingsgebied van de Alimentatieverordening 227
4.3 Het formele toepassingsgebied van de bevoegdheidsregeling van de Alimentatieverordening 228
4.4 De hoofdregel van de bevoegdheidsregeling van de Alimentatieverordening 228
4.5 Uitdrukkelijke en stilzwijgende forumkeuze 230
4.6 Vangnetbepalingen 231
4.7 Varia 233
5 Toepasselijk recht 233
5.1 Het Haags Alimentatieprotocol 2007 – algemeen 233
5.2 Het materiële toepassingsgebied 234
5.3 Het formele toepassingsgebied 235
5.4 De zonder (geldige) rechtskeuze toepasselijke hoofdregel 235
5.4.1 (Ex-)echtgenoten 236
5.4.2 Bepaalde groepen van onderhoudsgerechtigden 238
5.5 Bijzonder verweermiddel 239
5.6 Rechtskeuze 239
5.6.1 Rechtskeuze in verband met een bepaalde procedure 239
5.6.2 Rechtskeuze buiten het verband met een bepaalde procedure 240
5.7 Overheidslichamen 241
5.8 Reikwijdte van het toepasselijke recht 242
5.9 Openbare orde, behoefte en draagkracht 242
6 Erkenning en tenuitvoerlegging 243
6.1 De Alimentatieverordening – algemeen 243
6.2 De Alimentatieverordening – erkenning 244
6.2.1 Door het Haags Alimentatieprotocol 2007 gebonden lidstaten 244
6.2.1.1 Heroverweging 245
6.2.1.2 Executiegeschil 246
6.2.2 Niet door het Haags Alimentatieprotocol 2007 gebonden lidstaten 246
6.2.3 Gemeenschappelijke bepalingen 247
6.3 Het Haags Alimentatieverdrag 2007 248
6.4 Het buiten verordening en verdrag geldende erkennings- en tenuitvoerleggingsrecht 250
6.4.1 Algemeen 250
6.4.2 Erkenning 251
6.4.3 Tenuitvoerlegging 251
7 Rechtshulp 252

9 ADOPTIE 255
C.M. van Doorn/H. Lenters
1 Inleiding 255
1.1 Te behandelen onderwerpen 256
1.2 Oud-nieuw 257
2 Interlandelijke adoptie uit een verdragsland 258
2.1 Procedure 258
2.2 Certificate of conformity en inschrijving in de Nederlandse basisregistratie personen 260
2.3 Algemeen geldende beginselen 261
3 Interlandelijke adoptie uit een niet-verdragsland (volledige bemiddeling, deelbemiddeling) 262
4 Erkenning van rechtswege van een in het buitenland tot stand gekomen adoptie 263
4.1 Reikwijdte art. 10:108 BW 263
4.2 Er is een ‘tenzij…’ 265
4.3 Weigering Nederlandse overheidsadministratie 266
4.4 Ambtshalve gezinsonderzoek 266
5 Erkenning door de Nederlandse rechter van een in het buitenland tot stand gekomen adoptie (verklaring voor recht ex art. 1:26 BW) 267
5.1 Reikwijdte art. 1:26 BW 267
5.2 Toetsingscriteria 268
5.3 Het overleggen van stukken 269
5.4 Inschrijving in de Nederlandse overheidsadministratie 270
6 Het uitspreken van een adoptie door de Nederlandse rechter, waarbij internationale aspecten aan de orde zijn (art. 1:227-1:228 BW) 271
6.1 Reikwijdte art. 1:227-1:228 BW 271
6.2 Toepasselijk recht 271
6.3 Inschrijving in de Nederlandse overheidsadministratie 274
7 Omzetting van zwakke naar sterke adoptie 274
7.1 Voorkeur voor sterke adoptie 274
7.2 Bevoegdheid en toepasselijk recht 275
7.3 Jurisprudentie 275
8 Gevolgen adoptie 277
8.1 Verdragsadoptie 277
8.1.1 Familierechtelijke betrekking en gezag 277
8.1.2 Nationaliteit 278
8.1.3 Naam 278
8.2 Niet-verdragsadoptie 279
8.2.1 Familierechtelijke betrekking en gezag 279
8.2.2 Nationaliteit 279
8.2.3 Naam 280
8.3 Adoptie naar Nederlands recht 280
8.3.1 Familierechtelijke betrekking en gezag 280
8.3.2 Nationaliteit 281
8.3.3 Naam 281
9 Ongeoorloofde opneming van een buitenlands kind en ‘illegale adoptie’ 281
9.1 Ongeoorloofde opneming en de afweging van de rechter 281
9.2 Jurisprudentie 282
9.3 Informatieverplichting juridische ouders na (illegale) adoptie 286
9.4 Illegale adoptie en de rol van de overheid 286

10 GEREGISTREERD PARTNERSCHAP 289
E.N. Frohn
1 Inleiding 289
2 Bevoegdheid van de ambtenaar van de burgerlijke stand 291
3 Het aangaan van een geregistreerd partnerschap in Nederland 291
4 De erkenning in Nederland van een elders aangegaan geregistreerd partnerschap 292
4.1 Hoofdregels 292
4.2 De openbare-ordetoets 295
4.3 Voorvraag 296
5 De persoonlijke gevolgen van het geregistreerd partnerschap 297
5.1 Inleiding 297
5.2 Persoonlijke gevolgen van het geregistreerd partnerschap volgens de GPVermVo 298
5.3 Persoonlijke gevolgen van het geregistreerd partnerschap volgens Boek 10 BW 298
5.3.1 Persoonlijke rechtsbetrekkingen 299
5.3.2 Aansprakelijkheid huishoudelijke schulden en het toestemmingsvereiste 299
6 De vermogensrechtelijke gevolgen van het geregistreerd partnerschap 300
6.1 Inleiding: de GPVermVo 300
6.1.1 De bevoegdheidsregeling van de GPVermVo 302
6.1.2 De erkenningsregeling van der GPVermVo 303
6.2 Toepasselijk recht op vermogensrechtelijke gevolgen geregistreerd partnerschap volgens GPVermVo 303
6.3 Toepasselijk recht op vermogensrechtelijke gevolgen geregistreerd partnerschap volgens Boek 10 BW 305
6.3.1 Algemeen 305
6.3.2 Rechtskeuze 306
6.3.3 De objectieve verwijzingsregel 307
6.3.4 Onveranderlijkheid 307
6.3.5 De gevolgen van het partnerschapsvermogensregime ten aanzien van een rechtsbetrekking tussen een partner en een derde, publicatie, en de bescherming van derden 308
6.3.6 Verrekening 309

7 De beëindiging van het geregistreerd partnerschap in Nederland 310
7.1 Internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter respectievelijk de Nederlandse ambtenaar van de
burgerlijke stand 310
7.2 Toepasselijk recht 312
7.3 Pensioenverevening 314

8 De erkenning van een elders tot stand gekomen beëindiging van het geregistreerd partnerschap 315
8.1 Erkenningsregeling 315
8.2 Openbare orde 315

9 Levensonderhoud 316

Verkort aangehaalde verordeningen en verdragen 319
Artikelenregister 327
Jurisprudentieregister 351
Zakenregister 371
Serie-overzichten RECHT EN PRAKTIJK 387