Politiek en politicologie

Deel 1 Het begrijpen van politiek en politicologie 9
1 Problemen, politiek en politicologie 11
1.1 Politieke problemen 13
1.2 Politiek en de overheid 16
1.3 Politiek en het verdelingsvraagstuk 18
1.4 Politiek en collectieve-actieproblemen 20
1.5 Enkele kenmerken van politiek 24
1.6 Politicologie 25
1.7 Wetenschappelijke benaderingen 27
Samenvatting 33
Begrippenlijst 34

2 Modellen, politiek proces en besluitvorming 39
2.1 Theorie en model 41
2.2 Het politiekesysteemmodel 41
2.3 Het beleidsprocesmodel 45
2.4 Het barrièremodel 55
2.5 Alternatieve en aanvullende modellen 58
2.6 Totstandkoming van beleid 64
Samenvatting 66
Begrippenlijst 67

Deel 2 De rol van overheid en staat in de politiek 71
3 Bestuur, overheid en markt 73
3.1 Staat en overheid 75
3.2 Nationale staat, rechtsstaat en verzorgingsstaat 76
3.3 Nederland als gedecentraliseerde eenheidsstaat 81
3.4 Gemeenten 83
3.5 Provincies en waterschappen 86
3.6 Nationale overheid 87
3.7 Bureaucratie 90
3.8 Overheid en markt 91
3.9 Prisoners’ Dilemma: samenwerking in en tussen staten 98
3.10 Nationale overheid en internationale politiek 100
3.11 Overheid onder druk? 101
Samenvatting 104
Begrippenlijst 105

4 Globalisering, internationale betrekkingen en Europese integratie 109
4.1 Globalisering en ‘governance’ 111
4.2 Relatie tussen nationale en internationale politiek 113
4.3 Karakter van internationale samenwerking 114
4.4 Leer der internationale betrekkingen 116
4.5 Internationaal economisch systeem 118
4.6 Nederland en Europa 122
4.7 Europese Unie 125
4.8 Besluitvorming in de Europese Unie 134
4.9 Integratietheorieën 138
4.10 Nederland en de wereld 141
4.11 Internationale organisaties zonder Nederland 144
Samenvatting 147
Begrippenlijst 148

Deel 3 De rol van opvattingen en organisaties in de politiek 153
5 Politieke opvattingen, ideologieën en stromingen 155
5.1 Politieke opvattingen en politieke cultuur 157
5.2 Politieke socialisatie 157
5.3 Dimensies van politieke oriëntaties 158
5.4 Denken over ideologie 165
5.5 Kenmerken van ideologieën 167
5.6 Ideologische tradities 167
5.7 Opkomst van het populisme 173
5.8 Het einde der ideologieën? 174
Samenvatting 178
Begrippenlijst 179

6 Politieke partijen en belangengroepen 183
6.1 Partijen en belangengroepen in de praktijk 185
6.2 Definities politieke stroming, partij en belangengroep 186
6.3 De partij in het politieke proces 188
6.4 De belangengroep in het politieke proces 190
6.5 Partijen en belangengroepen: concurrentie en coalitie 193
6.6 Partijen- en belangengroependemocratie 194
6.7 Nederlandse politieke partijen: toen en nu 198
6.8 Functieverlies van partijen 213
Samenvatting 216
Begrippenlijst 217

Deel 4 Het functioneren van de politiek 221
7 Politieke participatie, stemmen en lobbyen 223
7.1 Kenmerken en vormen van politieke participatie 225
7.2 Participatietheorieën 227
7.3 Ongelijkheid in politieke participatie 228
7.4 Stemmen 231
7.5 Lobbyen 238
Samenvatting 244
Begrippenlijst 245

8 Macht, invloed en legitimiteit 249
8.1 Macht en invloed gedefinieerd 251
8.2 Legitimiteit, dwang en geweld 253
8.3 Macht, waarden en belangen 256
8.4 Soorten en aspecten van macht 258
8.5 Analyseren van macht en invloed 259
8.6 Meten van macht en invloed 260
8.7 Elitisme en pluralisme 262
8.8 Macht van de media 263
8.9 Machtsonderzoek 268
Samenvatting 274
Begrippenlijst 275

9 Democratie, coalitievorming en politieke vernieuwing 279
9.1 Moderne democratie 281
9.2 Directe en representatieve democratie 283
9.3 Theorieën over democratie 285
9.4 Theorieën over politieke representatie 287
9.5 Stabiliteit van de democratie 290
9.6 Relativistische of weerbare democratie 295
9.7 Evenredige vertegenwoordiging en districtenstelsel 298
9.8 Soorten kabinetten 300
9.9 Theorieën over coalitievorming 303
9.10 Politieke, bestuurlijke en sociale vernieuwing 305
9.11 Democratisering van de Europese Unie 312

Samenvatting 316
Begrippenlijst 317
Literatuuroverzicht 320
Over de auteurs 342
Register 343