Toen ik er wat verder over nadacht was mijn allereerste gedachte: je moet vooral kijken naar het karakter van de persoon, en de plek in het gezin is niet echt relevant. Toch heeft dit boek me verder laten kijken dan mijn eerste aannames. Want de positie in de familie is volgens Borghuis wel degelijk van belang in het doen en laten van deze oudste dochter.
Systemische bril
Even een stap terug. Borghuis heeft een adviespraktijk waar ze vanuit de systemische bril naar groepsdynamiek en in het bijzonder de rol van oudste dochters kijkt. Ze is dus minder gefocust op het unieke karakter van de persoon en meer gericht op wat het familiesysteem doet in relatie tot het zijn van oudste dochter.
Wat blijkt? Oudste dochters hebben een immens verantwoordelijkheidsgevoel en lopen voorop in initiatief. Met name in relatie tot hun omgeving. Ze hebben dikwijls het profiel van de rots in de branding, van degene die de boel uiteindelijk redt en bij elkaar brengt. Al snel komt het beeld op van de redder, van degene die de rug recht houdt en ervoor zorgt dat het goed gaat met de directe omgeving. En dan vaak ook ten koste van zichzelf. Reddersgedag dus, type Florence Nightinggale, Moeder Theresa zeg maar. Autoriteit zou een uitdaging zijn voor de oudste dochters, temeer omdat ze zelf willen bepalen wat te doen. Ze hebben een overduidelijke voorkeur voor eigen regie, voor onafhankelijkheid, zelfstandigheid en autonomie. En tegelijkertijd, wellicht een paradox, zijn ze gevoelig hoe het de anderen in hun omgeving gaat en vertonen ze expliciet reddersgedrag. Ten slotte, eerlijkheid en rechtvaardigheid is van belang voor oudste dochters, en hun morele kompas is sterk ontwikkeld. Een beetje het ‘op de barricades’ principe.
Barnum effect
Op een gegeven moment moest ik aan het Barnum effect denken: herkent iedere oudere dochter zich in het beschreven profiel en is dat de reden waarom dit boek zo aantrekkelijk is? Niets is minder waar. Borghuis beschrijft een diversiteit aan voorbeelden uit haar werk en koppelt er hier en daar theorie en wetenschap aan. Een kleine kanttekening: wat mij betreft had het boek nog iets meer evidence-based mogen zijn, dat had haar bewijsvoering voor het profiel en gedrag van de oudste dochter nog meer kracht gegeven. Dat neemt niet weg dat ze een uitstekend boek heeft afgeleverd waarin vele oudste dochters, maar ook hun gezinsomgeving, herkenning zullen vinden. En een richting om situaties tegemoet te treden. Zo is de reis van de heldin die ze beschrijft een concrete manier om stappen te zetten van huidige situatie naar een meer gewenste, ideale situatie. Ook is er een nuttige checklist om de mate waarin er sprake is van de oudste-dochter-dynamiek te herkennen.
Prestatie
Het boek heeft het inmiddels geweldig gedaan bij managementboek, ruim een maand het bestverkochte managementboek van Nederland. Ik begreep dat het vooral individuele aankopen betreft van mensen die geïntegreerd zijn door de thematiek. Een geweldige prestatie van Borghuis, met een boek dat dus echt de moeite waard is. Niet te dik, toegankelijk, ook vanuit de ik-vorm geschreven (de eerste versie van het boek ging de prullenbak in, zo lezen we) en verhalend, dus ‘in-your-face’.
Luister zeker ook de podcast bij managementboek met Borghuis. Mooi vind ik dat ze zich ook daar kwetsbaar opstelt en veel van haar eigen persoon toont. Ze verschuilt zich niet achter theorie en wetenschap. Ook pik je op dat mindfulnesstechnieken je als oudste dochter effectief kunnen ondersteunen om in -het- moment te blijven en mild voor jezelf te zijn, niet te veel met je gedachten te blijven hangen in verleden of toekomst. Tegelijkertijd blijft, ook op basis van de podcast, bij mij de vraag hangen in hoeverre het hier gaat om het profiel van de oudste dochter (nogmaals: verantwoordelijk, weinig op met autoriteit, onafhankelijk, verregaand behulpzaam) of dat het typische gedrag toch vooral uitkomt uit karakter en persoonlijkheid. Voor de wetenschappers onder ons, die zullen wat verder de boeken in moeten duiken.
Voor mensen die behoefte hebben aan een concreet boek dat een feest der herkenning biedt en hen effectief verder kan helpen in hun eigen ontdekkings- en zoektocht is dit boek een uitgelezen kans. Lezen, zou ik zeggen!
Over Danny Mullenders
Danny Mullenders is assessmentpsycholoog, coach, auteur en spreker. Als expert op het gebied van organisatiepsychologie helpt hij mensen, teams en organisaties hun keuzeruimte te zien én benutten. Hij ontwikkelde zich tot een van Nederlands meestgelezen psychologen en coaches. Hij schreef de # 1 bestsellers Daarom doen ze dat en Laat je niet kiezen. Op dit moment schrijft hij aan zijn derde boek.
