Wat er werkelijk nodig is, is een paradigmashift. In het klassieke paradigma staan management en staf aan het stuur. Zij proberen ervoor te zorgen dat de medewerkers het goede doen, dat er beleid en richtlijnen zijn en dat medewerkers ‘meegenomen’, gemotiveerd, ontwikkeld en gecoacht worden. En dat volgens de modernste technieken van zelfsturing en empowerment. Maar zolang dat paradigma niet verandert, werken de technieken ook niet.
Ander paradigma
Er is ook een ander paradigma mogelijk, waarbij de vakmensen in de publieke dienstverlening zelf aan het stuur staan, binnen een beperkt aantal kaders. Waarbij de onderwijzers weer met elkaar bepalen hoe ze goed onderwijs kunnen geven. Management en staf bewaken een minimaal aantal kaders en zijn voor de rest ondersteunend aan het primaire proces. Net zoals in een advocatenkantoor, waar de advocaten zelf eigenaar zijn van het kantoor en een directie is aangesteld om een aantal zaken in goede banen te leiden.
Organiseren op basis van eigenaarschap
Organiseren op basis van eigenaarschap noem ik dat. In plaats van dat iedereen zich met het werk van elkaar bemoeit, zijn de vakmensen eigenaar van het primaire proces, het management van de bestuurlijke processen en de staf van de ondersteunende processen. De bestuurlijke en ondersteunende processen zijn daarbij afgeleid van het primair proces.
In Van wie is de gebarsten wc-tegel? laat ik zien hoe dit leidt tot heel andere manieren van leidinggeven (minder instrumenteel en kleinerend), van besluiten nemen (horizontaal in plaats van verticaal), van organiseren (in kleine zelfstandige eenheden) en van Planning & Control (bescheiden centrale sturing met meer aandacht voor waarden en voor zelfevaluatie).
Praktische voorbeelden
Ik doe dat met veel praktische voorbeelden van organisaties die dit pad op verschillende manieren al volgen. Stap voor stap kunnen organisaties zo de ballast van hiërarchie en bureaucratie weer van zich afschudden en transformeren tot vitale gemeenschappen, waarbij de vakmensen in onderlinge afstemming oplossingen kunnen bedenken voor de grote uitdagingen die op ons afkomen.
Over Watze Hepkema
Watze Hepkema is sinds 1995 partner bij organisatieadviesbureau Bosman & Vos. Hij is gespecialiseerd in vraagstukken op het gebied van leiderschap en samenwerking en schreef eerder Stoppen met leidinggeven en Een effectief team in drie dagdelen.
