Met belegen opvattingen over leiderschap kunnen we in hedendaagse organisaties geen leiding geven aan oplossingen voor hedendaagse en toekomstige organisatie vraagstukken. En management als vervanging van leiderschap (wat soms gebeurt) is een slechte zaak, want leiderschap en management zijn niet gelijk, ze komen voort uit verschillende wereld- en mensbeelden en hun doelen verschillen. Leiderschap gaat over mensen, hun verhouding tot elkaar en de wereld; management gaat over procedures, de dingen en hun kosten. Met management als dominant (be)sturingssysteem van menselijke relaties in organisaties raken aandacht en bezieling uit beeld, verliezen werknemers grip op hun ontwikkeling en hun arbeid en raakt de organisatie verwaarloosd. Om hier verandering in aan te brengen en het zelfleiderschap van alle medewerkers te stimuleren, kunnen we leiderschap - net als opvoeden - beschouwen en ontwikkelen als een alledaags proces van constante, doorgaande socialisering van mensen; als een eigenschap die we allen in ons dragen en die verder ontwikkeld kan worden, al naar gelang onze persoonlijke behoeften of de behoeften van de context waarin we werken en leven. Dat betoog ik in mijn boek Kringloop van Moed. Een pleidooi voor alledaags leiderschap.
Ik schreef Kringloop van moed op basis van mijn ervaringen in de gezondheidszorg, maar het is ook relevant is voor andere organisaties. Met het boek wil ik bijdragen aan de ontwikkeling van inclusieve werkgemeenschappen. Organisaties waarin iedere werknemer niet enkel ‘producent' is, maar ook eigenaar van haar/zijn arbeid en daarmee bijdraagt aan de fundamentele waarden van de organisatie. Voor zorgorganisaties zijn die waarden: heling, verbinding, omzien naar elkaar - zowel patiënten als collega's. Deze waarden zijn ondergesneeuwd in de voorbije decennia, waarin ‘scientific management' de boventoon is gaan voeren in de bedrijfsvoering. Efficiency, kostenbesparing, de ontkoppeling van management en werkvloer, het voorop stellen van financiële parameters: dat zijn enkele van de ontwikkelingen waarover ik de staf breek. Ontwikkelingen die de reproductie van vooroordelen en de dehumanisering van mensen en hun talenten bewerkstelligen. Ontwikkelingen die bijdragen aan wat ik - in navolging van Joost Kampen- ‘organisatieverwaarlozing' noem en waarbij verwaarlozing van leiderschap als kwaliteit van mensen én organisaties een onderdeel vormt.
‘Verwaarlozing' is een term uit de pedagogiek, die prima toepasbaar blijkt om de situatie in vele zorgorganisaties te beschrijven. Immers: zorgorganisaties zijn ook omgevingen waarin de ontwikkeling van interpersoonlijke relaties centraal staat, net als in de opvoeding. Verwaarlozing - zeker als die chronisch is - leidt ertoe dat mensen vervreemd raken van hun authentieke waarden en het gevoel krijgen de regie over hun handelen kwijt te zijn. Verwaarlozing kan ook organisatiefaillissement als resultaat hebben; ik laat zien hoe dat gaat.
Het uitstapje naar de pedagogiek brengt me bij de Circle of Courage (de kringloop van moed), een filosofie die teruggaat op de oeroude wijsheid van Inheemse Noord-Amerikaanse volken. Deze filosofie (die ernstig leed onder Europese kolonisatie) heeft als opvoedingsideaal dat kinderen uitgroeien tot zelfstandige, zelfbewuste en moedige mensen, die zelf verantwoordelijk zijn voor hun welbevinden én voor dat van hun gemeenschap. Dat sluit naadloos aan op de leiderschapsopvatting die ik in dit boek presenteer. Kringloop van Moed heeft vier kernwaarden: Belonging (met elkaar verbonden zijn, deel zijn van een gemeenschap), Mastery (vakbekwaam zijn, iets kunnen waarmee je je gemeenschap van dienst bent), Generosity (ruimhartig zijn, kunnen delen) en Independence (zelfstandig zijn, autonoom kunnen beslissen). Aan de hand van deze kernwaarden roep ik de lezer op om het in organisaties over een andere boeg te gooien en de autonomie en het vakmanschap van de professional niet langer ondergeschikt te maken aan streefcijfers en KPI's.
Kringloop van Moed is een optimistisch en krachtig leiderschapsboek met verhalen over mensen van alledag in hun (organisatie)leven van alledag. Hét andere leiderschapsboek dat gaat over de levensopdracht die wij allemaal hebben - ongeacht onze etniciteit, sekse, status, komaf. De levensopdracht die we niet kunnen uitbesteden aan anderen of aan instituties zonder gevolgen voor onze eigenwaarde, onze weerbaarheid en ons welbevinden.
